رابطة کارکردهای زبانی با تیپ‌های شخصیتی داستان‌های سیدمحمدعلی جمال‌زاده

Abstract

زبان با دین، مذهب، جنسیت، سن، شغل، محیط، شرایط اجتماعی، و تحصیلات گویندگان پیوند دارد و همین موارد از عوامل ایجاد تیپ‌های شخصیتی در افراد است. <br />هدف پژوهش حاضر بررسی کارکرد زبان در تیپ‌های شخصیتی داستان‌های کوتاه <em>یکی بود یکی نبود</em>، <em>شاهکار</em>، <em>تلخ و شیرین</em>، <em>کهنه و نو</em>، <em>غیر از خدا هیچ‌کس نبود</em>، <em>آسمان و ریسمان</em>، <em>قصه</em><em>‌</em><em>های کوتاه برای بچه</em><em>‌</em><em>های ریش</em><em>‌</em><em>دار</em>، و <em>قصة ما به سر رسید</em> سید محمدعلی جمال‌زاده است. در این راستا نخست تیپ‌های شخصیتی داستان و ویژگی‌های خَلقی و خُلقی هریک از تیپ‌ها مشخص شده است، سپس با توجه به هدف اصلی مؤلفْ داستان‌ها، شرایط اجتماعی، متغیرها و مؤلفه‌های موجود، و رابطة کارکردهای زبانی با تیپ‌های مورد نظر بررسی شده است؛ به‌ویژه زبان، واژه‌ها، و عبارات متناسب با تیپ‌ها از لحاظ طبقة اجتماعی، شغل، تحصیلات، دین و مذهب، جنسیت، تابو، محیط، و مناسبات قدرت شرح داده شده است. پژوهش به شیوة توصیفی است و داده‌ها با استفاده از روش تحلیل محتوا با ابزار کتاب‌خانه بررسی شده است. نتیجه نشان می‌دهد که جمال‌زاده به عوامل غیر زبانی مؤثر در زبان شخصیت‌ها با آگاهی و هدف توجه داشته و توانسته است با به‌کارگیری درست متغیرها به القای بهتر مفاهیم اجتماعی در داستان‌ها کمک کند. <br />در کل در <em>یکی بود یکی نبود</em>، با توجه به تعداد شخصیت‌ها، از متغیرها بیش‌تر استفاده کرده است و دو متغیر دین و مذهب و شغل بیش‌ترین تأثیر را در زبان شخصیت‌ها داشته است.