تحلیل تطبیقی مفهوم «خوب» در آرای ملاهادی سبزواری و آر. اِم. هر

Abstract

حاج ملاهادی سبزواری و آر. اِم. هِر، دو فیلسوف، هر کدام بر مبنای چارچوب اندیشه‌ورزی خود نظرات درخوری در باب مفهوم «خوب» مطرح کرده‌اند. هر دو اندیشمند، به برهان‌مندی و منطقی‌بودن قیاس‌های مربوط به مفهوم اخلاقی خوب» قائل‌اند. از دیدگاه سبزواری، قضایای مربوط به مفهوم خوب، بدیهی و یقینی‌اند؛ بنابراین دیدگاه او در این باب، شناخت‌گرایانه است؛ اما توصیه‌گرایی هِر، ذیل ناشناخت‌گرایی اخلاقی طبقه‌بندی می‌شود. همچنین حاج ملاهادی در دو قرائت مختلف از مفهوم خوب، هم یک ناواقع‌گرا و هم یک واقع‌گرای اخلاقی محسوب می‌شود؛ اما هِر صرفاً ناواقع‌گرای اخلاقی است. نیز، هر دو اندیشمند، به تأویل مفهوم «خوب» به امری تحسین‌برانگیز قائل‌اند و مابقیِ معانی را در قلمرو معنای ارزشی و اخلاقی آن، یعنی بُعد ستایش و تحسین معنا می‌کنند. با این وصف،حاجی سبزواری معانی دیگر مفهوم «خوب» را در صورت اختیاری‌بودن به معنای متعلق مدح و ستایش بودن بر می‌گرداند. هِر نیز معنای مفهوم خوبی را به معنای ارزشی آن یعنی تحسین‌برانگیز بودن تأویل می‌کند. در این نوشتار، آرای این دو فیلسوف، در باب مفهوم «خوب»، از ساحت معرفت‌شناسی و معناشناسی و وجودشناسی، تبیین و تحلیل تطبیقی شده است.