فوریّت در دفاع مشروعِ غیرتهاجمی از منظر فقه اسلام و حقوق غرب

Abstract

فوریّت خطر تهاجم، مناقشه­آمیزترین شرطی است که برای توجیه دفاع مشروع عنوان شده است. چالش مورد بررسی در این پژوهش، دفاعیات در شرایط غیرتهاجمی و امکان یا عدم امکان توسعه­بخشی به مفهوم فوریّت، اختصاصاً در خصوص دو موضوعِ «دفاع مشروع ظاهری» و «سندروم زنان آسیب­دیده» است که در روی­دادِ دو وضعیت، حمله­ی فوری و عینی وجود ندارد. مفهوم­شناسیِ فوریّت و بیان رویکردهای رایج در مورد دو موضوعِ پیش­گفته در حقوق غرب و سپس بررسی آن از منظر فقه و حقوق ایران، موضوع این پژوهش است. موضع منتخب فقه اسلامی، عاقلانه و به­دور از تعصب بوده و تنها در صورت وجود حمله­ی فوری و عینی - بر اساس نظر برخی فقها- و یا قریب­الوقوع - بر پایه ظنّ به وجود خطر، بر اساس نظر دیگر فقها- دفاع را مجاز دانسته است. در پایان، نتیجه آن است که دفاعیات در شرایط غیرفوری- اعم از این که اساساً حمله­ای وجود نداشته و یا حمله فوری نبوده است- نمی­تواند بر اساس دفاع مشروع توجیه گردد.