مطالعة بازنمایی ایدئولوژیک ایران در روزنامه الشرق الأوسط با تکیه بر الگوی ون دایک

Abstract

تولیدات رسانه‌ای به‌ویژه متن‌هایی که به صورت روزمره توسط خبرنگاران تولید می‌شود، یکی از حوزه‌های پرکاربرد برای کاربست و تطبیق رویکردهای انتقادی در تحلیل گفتمان به شمار می‌رود. اختلافات سیاسی بین ایران و عربستان در سال‌های اخیر فضایی در عرصۀ رسانه‌ای دو کشور ایجاد کرده که کاملا تحت سیطرۀ گفتمان‌های سیاسی حاکم بر دولت‌ها است. پژوهش حاضر با هدف تبیین استراتژی‌های گفتمانی روزنامه الشرق الأوسط عربستان در بازنمایی ایدئولوژیک ایران انجام شده است. بدین منظور الگوی ون‌دایک به عنوان روش تحقیق انتخاب و ۲۰ تحلیل سیاسی از روزنامه مذکور مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان داد که نحوۀ پردازش اطلاعات و اخبار دربارۀ ایران در این روزنامه مطابق با مربع ایدئولوژیک ون‌دایک بوده و اصل بیطرفی رسانه‌ای در بازنمایی ایران رعایت نشده است. به‌نمایی، پیش‌فرض‌های منفی، قطبی‌سازی در متن به ضرر ایران، معرفی به عنوان گروه غیرخودی، فاصله‌گذاری و... از جمله استراتژی‌های گفتمانی این روزنامه هستند. در همه متون بررسی شده، ایران به عنوان تهدیدی برای امنیت منطقه و جهان و عنصر ناهماهنگ بین کشورهای اسلامی معرفی شده است. نویسندگان تلاش داشته‌اند هر نوع گزارۀ ایدئولوژیک را در سطوح مختلف متن اعمال کرده و راه را برای قضاوت منصفانۀ مخاطب، مسدود کنند. گفتمان مسلط بر این روزنامه، در بازۀ زمانی مورد بررسی، درصدد ارائۀ تصویری از ایران است که با واقعیت‌های سیاسی و مذهبی فاصله داشته و در مقابل همه کنشگری‌های عربستان به صورت مثبت، طراحی و بازنمایی شده‌اند.