نقد کهن‌الگوهای شخصیت اول و نمادهای رمان «رقصة الجدیلة والنهر» اثر وفاء عبدالرزاق

Abstract

نقد کهن‌الگویی از نظریه‌های مدرن نقد ادبی است. این نظریه بر اساس نظریه‌های یونگ و آرای وی در نقد روان‌کاوی بنا گردیده است که در آن ضمن کشف حقیقت کهن‌الگوها و عناصر تکراری در ادبیات یا یک متن ادبی به طور خاص، چگونگی جذب آن‌ها توسط ذهن نویسنده یا شاعر نشان داده می‌شود. رمان "رقصة الجدیلة والنهر" که به شیوۀ سیلان ذهن روایت شده است، اولین رمان عراقی در موضوع داعش است که بر نقش آفرینی زنان در مبارزه با داعش تاکید دارد و بسیار هنرمندانه و به صورتی نمادین و رمزگونه به دردهای جامعۀ برخی کشورهای عربی که با داعش در جنگ بودند، اشاره دارد این پژوهش با بهره‌گیری از روش تحلیلی توصیفی تلاش دارد به نقد کهن الگوهای بروز یافته در شخصیت اصلی رمان "رقصة الجدیلة والنهر" و نمادهایی چون درخت و سنبل و کودک که رمز کهن الگوهایی خاص قرار گرفته‎اند، بپردازد. نتایج حاکی از آن است که ناخودآگاه ریحانه در پی نبردش با دشمن جنایتکار و پریشان احوالی که در این مسیر در وی به وجود می آید، برخی کهن الگوهایی که در بخش زیرین و ناهشیار وی به عنوان جزئی از کل نهفته است را بروز می دهد. همچنین وفاء قسمت بزرگی از رمان خود را به توصیف و بیان مونولگ‎های شخصیت‌ها و ویژگی‌های روحی آن‌ها و همچنین اشیای موجود در مکان اختصاص داده است و این امر به کشف کهن‌الگوهای نمادی داستان چون درخت که نماد کهن الگوی مادر است و کودک گنگ که نماد کهن الگوی کودک مقدس است کمک بسیار می‎کند.