بررسی تحلیلی مبانی اسلامی خردورزی به‌عنوان یک هدف تربیتی

Abstract

زمینه و هدف: خردورزی و به‌کارگیری توان فکر و اندیشه، آثار تربیتی ارزشمندی در ابعاد گوناگون شخصیت انسان دارد، تا آنجا که آن را محور اساسی تعلیم و تربیت دانسته‌اند. بررسی آیات و روایات نشان می‌دهد که آثار خردورزی در همة ابعاد موردتوجه قرار گرفته است. هدف از این نوشتار، بررسی مبانی اسلامی خردورزی است. روش تحقیق: دراین تحقیق از روش توصیفی-تحلیلی استفاده شده است و از منابع کتابخانه‌ای و آیات قرآن کریم و احادیث معصومان(ع) استفاده شده است. یافته‌ها و نتیجه‌گیری: اطاعت از حق و پرهیز از ظلم و ستم، ژرف‌اندیشی و نگریستن به عواقب امور، زهد نسبت به دنیا و رغبت به آخرت، تردید منطقی و مشورت با دیگران، فهم صحیح از دنیا و آخرت، دانش‌دوستی، آینده‌نگری، سعه‌صدر، عبرت گیری از حوادث و اعتدال در خواسته‌ها، ازجمله اثرات به‌کارگیری عقل و خرد در سبک زندگی اسلامی است. خودپسندی، بی‌نیاز دانستن خود از عقل دیگران، هم‌نشینی با جاهلان، زیاده‌خواهی و افزون‌طلبی، دنیادوستی، کبر، آرزوهای دورودراز، زیاده‌روی در شوخی و مزاح، زیاده‌روی در لهو(سرگرمی)، پیروی از هوای نفس، طمع و غضب آفت‌های عقل هستند. دین مقدس اسلام ضمن پذیرش حجیت عقل، محدودیت‌های عقل را نیز موردتوجه قرار داده است. در نگاه اسلام عقل بدون بهره‌گیری از وحی، بی‌ثمر است. بر این اساس، عقل، در پرتو راهنمایی و هدایت آموزه‌های دینی شکوفا می‌شود و می‌تواند از دیگر قوای آدمی، مانند خشم، شهوت و احساسات رهاشده و در جایگاهی فراتر، مهار و کنترل آن‌ها را در اختیار بگیرد.