بررسی تطبیقی پناهندگی در فقه و حقوق بین‌الملل

Abstract

زمینه و هدف: پناهندگی که قدمتی به اندازه زندگی اجتماعی بشری داشته و در هر عصر و هر جامعه طبق باورها و فرهنگ خود راه حلی برای آن اندیشیده‌اند. یکی از موضوعات مهم و جدید در حقوق بین‌الملل حقوق پناهندگان می‌باشد و فقه امامیه نیز به مسئله پناهندگی پرداخته است. وجود احکام و مقررات فقهی و همچنین اشاره صریح قرآن کریم و روایات اسلامی به پناهندگی و حقوق و قواعد آن ازاهمیت موضوع تحقیق می‌باشد. از آنجا که مساله پناهندگی در جهان روز به روز گسترش می‌یابد آشنایی پناهندگان با حقوق خود امری ضروری می‌باشد. روش تحقیق: روش تحقیق حاضر گویای بر اساس روش توصیفی – تحلیلی و بر پایه اسناد و منابع کتابخانه ای نگاشته شده است . یافته ها: نتایج پژوهش حاضر گویای این است که کلیه حقوق و قواعد بیان شده در منابع بین المللی در خصوص پناهندگان، در منابع اسلامی نیز در نظر گرفته شده است و پناهندگی از دید فقهی ماهیت عقدی دارد ولی در حقوق بین الملل جنبه حق و تکلیفی دارد و از مهمترین تکالیف پناهندگان در کشور پذیرنده، رعایت قوانین و مقررات دولت پذیرنده بوده است و در صورت عدم رعایت دولت پذیرنده می‌تواند او را از کشور اخراج نماید. نتیجه گیری: در کنوانسیون1951 به موارد جزئی پناهندگی اشاره و تاکید شده است ولی در فقه اسلامی به جزئیات زیاد پرداخته نشده است. اما به دلیل اینکه اغلب این حقوق منافاتی با شرع و نظم عمومی مدنظر اسلام ندارد و می‌تواند در شرایط عقد امان ذکر گردد و پناهنده هم در فقه اسلامی و هم در حقوق بین الملل معانی مشترکی دارد و در حقوق بین الملل پناهندگی به دلایل سیاسی، مذهبی، نژادی، عضویت در گروههای خاص اجتماعی، جنسیت و از ترس جان و مال و شکنجه به کشور پذیرنده پناهنده می‌شود. پناهندگی در فقه اسلامی نیز نوعی ترس موجه است با این تفاوت که در حقوق بین‌الملل مسئله ترس از تعقیب و آزار بوده است و در فقه اسلامی، اختلاف دینی و در واقع شرک عنصر اساسی در پناهندگی است.