تحلیل فضایی احتمال وقوع دید در حمل‌ونقل جاده‌ای با تأکید بر مؤلفه‌های اقلیمی (موردمطالعه: استان‌های آذربایجان شرقی و غربی)

Abstract

زمینه و هدف: تصادفات جاده‌ای یکی از اصلی‌ترین عوامل مرگ‌ومیر و صدمات شدید جانی و مالی محسوب می‌شود. عوامل متعددی در وقوع تصادفات جاده‌ای نقش دارند؛ یکی از این عوامل، متغیرهای محیطی و اقلیمی می‌باشد. از مهم‌ترین مخاطرات جوّی که شرایط نامطلوبی را برای رانندگان ایجاد می‌کند، محدودیت میدان دید می‌باشد که در اثر ریزش برف و باران، وقوع مه و طوفان‌های همراه با گردوخاک اتفاق می‌افتد. معمولاً ریزش برف و به‌دنبال آن، یخ‌بندان در مقایسه با وقوع مه، خطرات بیشتری را برای رانندگان ایجاد می‌کند؛ با این تفاوت که وقوع برف و یخ‌بندان را می‌توان با احتمال، پیش‌بینی نمود و حتی در صورت نیاز با تجهیزاتی چون برف‌روب‌ها و نمک‌پاش‌ها می‌توان آن‌ها را کنترل کرد؛ اما مه از بلایای جوّی است که پیش‌بینی آن بسیار مشکل است و علت آن نیز تغییراتی زمانی و مکانی این پدیدۀ جوّی می‌باشد. مه ازجمله پدیده‌های جوّی است که به‌طور مستقیم و بی‌واسطه بر ایمنی حمل‌ونقل تأثیر می‌گذارد؛ لذا هدف از این مطالعه، ارزیابی احتمالات وقوع محدودیت دید در استان‌های آذربایجان شرقی و غربی در جهت مدیریت ایمنی و کاهش سوانح جاده‌ای می‌باشد. روش پژوهش‌: در این پژوهش‌ به‌منظور بررسی و مطالعۀ احتمالات وقوع محدودیت دید و تأثیر آن بر ایمنی حمل‌ونقل، داده‌های هواشناسی مربوط به میدان دید در طی دورۀ آماری 20 ساله (1991 تا 2010) و برای 13 ایستگاه سینوپتیک واقع در منطقۀ موردمطالعه از سازمان هواشناسی کشور دریافت گردید. سپس با استفاده از روش‌های آماری، روزهای با دید کمتر از 3000 متر در این ایستگاه‌ها موردمطالعه قرار گرفته و احتمالات وقوع مربوطه استخراج شد. یافته‌ها: نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که بیشترین احتمال وقوع میدان دید کمتر از 3000 متر در ماه‌های آذر، دی و بهمن و با احتمال 10 تا 40 درصد و کمترین احتمال وقوع در ماه‌های تیر، مرداد و شهریور با احتمال وقوع 0 تا 5 درصد اتفاق می‌افتد. در حالت کلی نیز بیشترین احتمال وقوع میدان دید کمتر از 3000 متر در طول سال مربوط به ایستگاه‌های تبریز و سردشت و کمترین احتمال وقوع مربوط به ایستگاه‌های میانه، جلفا و تکاب می‌باشد. نتیجه‌گیری: باتوجه به اینکهمحدودیت دید به‌ویژه در اثر وقوع مه غلیظ با کاهش سرعت حجم ترافیک در جاده‌ها و افزایش خطر بروز تصادفات جاده‌ای همراه است، پیشنهاد می‌گردد که ضمن افزایش تعداد ایستگاه‌های هواشناسی در مسیر جاده‌های کوهستانی و مه‌خیز کشور، نسبت به تهیۀ اطلس جامع ملی از مؤلفه‌های اقلیمی تأثیرگذار بر حمل‌ونقل جاده‌ای اقدام گردد.