کاربری نظامی و امنیتی قلعه‌ها در دوره ساسانی

Abstract

قلعه‌ها در دوره ساسانیان عمدتاً با نقش نظامی و امنیتیبررسی می‌شوند، درحالی‌که وسعت کاربری قلعه‌ها فراتر از مسائل نظامی و امنیتی بوده است و قلعه‌ها در تحولات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ایران دوره ساسانی نقش تعیین‌کننده‌ای داشته‌اند. قلعه‌ها استحکامات نظامی و غیرنظامی بودند که با استفاده از ویژگی‌های جغرافیای طبیعی و در جهت حفظ امنیت، عموماً در ارتفاعات و مرزها ساخته می‌شدند. مقاله حاضر، با استفاده از روش مطالعه اسنادی و میدانی، درصدد پاسخگویی به این پرسش است که قلعه‌ها غیر از کاربری انتظامی و مرزی، چه کاربری‌های دیگری داشته‌اند؟ در این مطالعه، ایران به هشت ناحیه تقسیم شده و قلعه‌های ایران دوره ساسانی مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته ‌است. یافته‌های پژوهش نشان می‌د‌هد که قلعه‌های هر ناحیه دارای کاربری خاصی بوده ‌است؛ هرچند به‌طور عمده، قلعه‌ها کاربری نظامی- امنیتی و دفاع از مرزها داشته‌اند و اکثراً در نقاط سوق‌الجیشی و مرزی بنا شده‌اند اما قلعه، یکی از بناهایی هست که در دوره‌ی ساسانیان از ملزومات شهرسازی محسوب می‌شده‌ است و قلعه‌هایی با کاربری تجاری، پرستشگاه، ارگ حاکم‌نشین که نشان از وجود شهر و تمدن در آن دوره است، وجود داشته‌ است.