کارکرد امنیتی دیواناِشرافدرایران در سده‌های میانه

Abstract

یکی از دیوانهای مهم در تشکیلات اداری حکومتهای تاریخ میانة ایران که کارکردی مهم در عرصه بازرسی و نظارت بر امور مالی و دخل‌وخرج سلطنتی، نحوه رفتار و عملکرد کارگزاران حکومت، خبریابی و خبررسانی (اقدامات جاسوسی) و امنیت کشور داشت، دیوان اِشراف بود. کارکرد چندگانه بازرسی، نظارتی و امنیتی منصب اِشراف به ریاست مُشرفالممالکموجبشدکهاین دیوان از اهمیت و جایگاه مهمی در نظام دیوانی برخوردار شود و به‌منزله دیدبان حاکمیت در سراسر قلمرو حکومتی درآید. در این پژوهش که از نوع تاریخی است، به شیوه توصیفی- تحلیلی ضمن تبیین کارکردهای مختلف دیوان اِشراف و دیدگاه‌هایاندیشوران سیاسی دراهمیت وضرورت آن،کارکردامنیتی این نهاد در پایداری حکومتهای مرکزی و تأمین امنیت اجتماعی بررسی شده است. یافته پژوهش نشان داده است که کارکرد تأمینی و مراقبتی دیوان اِشراف، جایگاه و اهمیت آن را در نظاماداری به‌گونه‌ای برجسته ساخت که شیوه عملکرد آن در تداوم یا تزلزل حکومتهاتأثیرمهمی داشت.