مبانی فقهی و حقوقی دفاع مشروع در خارج از مرزها

Abstract

بر اساس مبانی فقه اسلامی و نیز اصول پذیرفته شده در حقوق بین­‌الملل، دفاع مشروع محدود به مرزهای جغرافیایی یک کشور است و دفاع در خارج از مرزهای جغرافیایی همواره محل اختلاف­ نظر صاحب‌نظران بوده است. در این تحقیق، مشروعیت دفاع در خارج از مرز در دو حوزه دفاع از خود و دفاع از دیگران، با کنکاش در مبانی فقهی (آیات، روایات، عقل و اجماع) و اصول حقوق بین­‌الملل (منابع مکتوب بین‌المللی، رهنامه حقوقی و عقل) موردبررسی قرار گرفته است. بررسی منابع فقهی معتبر و نظریه­‌های حقوقدانان در حقوق بین­‌الملل و رویه و عرف بین­‌المللی نشان می‌دهد، در حوزه دفاع از دیگران، مصداق­‌هایی چون دفاع از هم‌‌‌‌پیمان و مداخله با دعوت یا رضایت کشور موردتهاجم (با رعایت الزام­‌های حقوقی)، براساس مبانی اسلامی و موازین حقوق بین­‌الملل قابل توجیه است و در حقوق اسلامی، مشروعیت مواردی چون دفاع از سرزمین‌های اسلامی، دفاع از مسلمانان و ملت­‌های مظلوم غیرقابل تردید است. مشروعیت دفاع پیشدستانه (دفاع از خود در خارج از مرزها)، در جایی که ورود خسارت، قطعی یا نزدیک به قطعی بودن­، همراه با قرائن متقن باشد و توسل به زور برای دفاع از خود در برابر آن خطر، ضرورت داشته باشد، براساس مبانی (عقلی) اسلامی و رهنامه برخی از حقوقدانان پذیرفته شده است. در هر دو قلمروِ دفاع از دیگران و دفاع از خود، مشروعیت دفاع خارج از مرز در موارد استثنایی (در عین رعایت محدودیت­‌های توسل به زور) قابل‌اثبات است.