بررسی تطبیقی مکتب اقتصاد اسلامی و اقتصاد سرمایه‌داری (کلاسیک)

Abstract

بشر در هزارة سوم با انبوهی از تجارب اقتصادی و اجتماعی و یافته‌‌های شگرف علمی به‌دنبال دست‌یابی به سعادت و خوشبختی (زندگی سالم توأم با رفاه، امنیت، و آرامش) است. اما به‌نظر می‌رسد در جوامع سرمایه‌داری پیش‌رفته این هدف نتوانسته است آن‌چنان که باید تحقق یابد. بررسی آمارها و شاخص‌های مرتبط با رفاه، امنیت، و آرامش مانند میزان خودکشی، طلاق، روابط غیراخلاقی، افسردگی، و اعتیاد به روان‌گردان‌ها در کشورهای سرمایه‌داری غربی نشان می‌دهد خلأهایی جدی در زندگی بشر مدرن و دارای رفاه مادی امروز وجود دارد. آن‌چه امروز انسان را با همة توانایی‌ها و تلاش‌های صورت‌گرفته از مسیر سعادت منحرف کرده، ایدئولوژی حاکم بر رفتارها و تصمیم‌‌گیری‌‌های اوست. به‌عبارت دیگر، مکاتب انسان‌ساز رایج در کشورهای غربی، به‌دلیل نداشتن شناخت کامل و صحیح از ابعاد وجودی انسان و پیچیدن نسخه‌‌های رفتاری و هنجاری برای او، انسان را از رسیدن به سعادت و خوشبختی واقعی دور کرده‌‌اند.<br /> هدف در مقالة حاضر بررسی تطبیقی و مقایسة جامع بین دو نمونه از مکتب‌های الهی و ساختة انسان در حوزة علم اقتصاد یعنی مکتب اقتصاد اسلامی و مکتب اقتصاد کلاسیک (به‌عنوان منشأ پیدایش نظام سرمایه‌‌داری غرب) است. در این زمینه با درنظرگرفتن محورهایی چون جهان‌بینی حاکم بر مکتب، فروض در نظر گرفته‌شده از سوی مکتب، تعریف سعادت انسان از دیدگاه مکتب، دامنة آزادی‌ها، مالکیت، و نهادهای تأثیرگذار بر اقتصاد، به‌عنوان عوامل نظری افتراق بین دو مکتب مورد بررسی، مبانی فکری و چهارچوب‌های ساختاری دو مکتب مقایسه شده است و در نهایت با ارائة تصویری از وضعیت شاخص‌های مرتبط با سعادت و خوشبختی نتایج استقرار نظام سرمایه‌داری و اجرای نسخه‌های اقتصادی، اجتماعی، و فرهنگی آن در کشورهای غربی بررسی می‌شود.