بررسی تغییرات فیتوشیمیایی اسانس گیاه دارویی Dracocephalum moldavica L. تحت تنش‌های مختلف شوری و کاربرد هیومیک و آسکوربیک اسید

Abstract

<strong>چکیده</strong><br /> شوری یکی از مهم­ترین تنش­های اکولوژیکی است که باعث کاهش قابلیت تولید محصول می­شود. اسید هیومیک به‌عنوان یک اسید آلی و آسکوربات به‌عنوان یک آنتی­اکسیدان قوی می­توانند در جهت بهبود عملکرد گیاهان در شرایط تنش شوری مؤثر واقع شوند. در این تحقیق به‌منظور­ بررسی تأثیر اسید آسکوربیک و اسید هیومیک بر میزان و ترکیبات شیمیایی اسانس گیاه (<em>Dracocephalum moldavica</em> L.) تحت تنش شوری، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کامل تصادفی در سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در سال 1394-1395 اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل شوری در چهار سطح (0، 50، 100 و 150 میلی­مولار)، اسید هیومیک و اسید آسکوربیک در سه سطح (0، 100 و 200 میلی­گرم در لیتر) بود.اسانس گیاه از سرشاخه­های هوایی گل­دار و به روش تقطیر با بخار آب از طریق دستگاه کلونجر استخراج و با استفاده از روش­های کروماتوگرافی گازی و کروماتوگرافی گازی متصل به طیف­سنج جرمی اجزای تشکیل دهنده آن تفکیک و شناسایی گردید. میزان اسانس با افزایش تنش شوری به­شدت کاهش یافت و کاربرد تعدیل کننده­های تنش شوری (هیومیک و آسکوربیک اسید) سبب بهبود این صفت گردید. به­طوری که در تنش 150 میلی­مولار شوری به کمترین میزان خود (2/0 درصد) رسید و کاربرد اسید هیومیک 200 میلی­گرم در لیتر سبب افزایش 61/51 درصدی اسانس نسبت به تیمار شاهد گردید. بیشترین اجزای تشکیل دهنده اسانس بادرشبو در تیمار شاهد (عدم کاربرد تعدیل کننده­ها و شرایط بدون شوری) شامل ژرانیال (65/36 درصد)، نرال (94/31 درصد)، ژرانیول (56/15 درصد)، ژرانیل استات (66/11 درصد)، ترانس- 2،4- هپتادینال (25/1 درصد)، لینالول (09/1 درصد)، پولگون (95/0 درصد) و وربنول (4/0 درصد) می­باشد که 5/99 درصد از اجزای اسانس را شامل می­شوند. در تیمار 100 میلی­گرم در لیتر اسید هیومیک در سطوح مختلف تنش شوری تعداد زیادی ترکیب نسبت به تیمار شاهد و کاربرد تعدیل کننده­های تنش شوری (کاربرد 100 و 200 میلی­گرم در لیتر اسید آسکوربیک و 200 میلی­گرم در لیتر اسید هیومیک) مشاهده شد. ازجمله این ترکیب­ها می­توان به آلفا-پینن، بتا-پینن، کامفن، کامفور، آلفا-توژون، نرول و تیمول اشاره کرد.