بررسی فیتو شیمیایی اسانس گیاه Teucrium polium L. در شرایط مختلف اکولوژیک استان اصفهان

Abstract

گیاه مریم نخودی (<em>Teucrium polium</em> L.) یکی از گونه‌های دارویی و معطر کشور است که مواد موثره آن علاوه بر کنترل بیماری‌های قارچی و میکروبی، در صنایع آرایشی و بهداشتی نیز کاربرد دارد. هدف از این مطالعه بررسی اثر عوامل مختلف اکولوژیکی بر کمیت و کیفیت مواد موثره اسانس گیاه مریم نخودی در 10 رویشگاه مختلف استان اصفهان می‌باشد. بدین‌منظور، پس از جمع‌آوری نمونه‌ سرشاخه‌های گل‌دار گیاه از رویشگاه‌های مختلف، نسبت به اسانس‌گیری از آنها با روش تقطیر با آب و شناسایی و آنالیز اجزا اسانس با استفاده از دستگاه GC/MS انجام گرفت. نتایج عملیات میدانی نشان داد که رویشگاه‌های طبیعی گیاه در محدوده ارتفاعی 1095 تا 2455 متر، شیب 60-2 درصد، اقلیم استپی، نیمه استپی تا نیمه بیابانی با بارش سالانه 100 تا 600 میلی‌متر و در خاک‌های سبک تا سنگین و pH نسبتاً قلیایی و کم شور می‌باشد. اسانس گیاه در منطقه قهرود با بازده (3/1 درصد) از بالاترین مقدار برخوردار بود. ترکیب بتا-کاریوفیلن در مناطق سمیرم (27/47 درصد)، دران (33/20 درصد)، رامشه (48/18 درصد)، قهرود (15/18 درصد)، قمشلو (19/13 درصد) و چادگان (3/9 درصد) متغیر بود سپس ترکیب آلفا-پینن در مناطق هفتومان (46/20 درصد) و عروسان (48/11 درصد) و ماده موثره: ترانس- پینوکارول در نواحی نطنز (55/14 درصد) و انارک (30/13درصد) از بیشترین مقدار برخوردار می‌باشند. نتایج نشان داد که جمعیت‌ مریم نخودی در منطقه قهرود، به لحاظ تولید اسانس و کیفیت مواد موثره، جهت کشت و تکثیر در مزارع با شرایط اقلیمی و خاکشناسی مشابه قابل توصیه می‌باشد.