اوت اکولوژی، اتنوفارماکولوژی، عملکرد آنتیاکسیدانی عصاره متانولی گیاه دارویی زولنگ ( Eryngium caucasicum Trauve. ) و معرفی طیف فلورستیک گیاهان دارویی رویشگاه لاریم مازندران

Abstract

گیاه دارویی و بومی زولنگ (.<em>Eryngium caucasicum</em> Trauve) متعلق به تیره‌ چتریان (Apiaceae) گیاهی علفی، مونوکارپیک و از مهمترین سبزیجات محلی دارویی در فرهنگ مردم شمال ایران محسوب می‌شود. هدف از این تحقیق بررسی اوت اکولوژی، اتنوفارماکولوژی و ارزیابی عملکرد آنتی‌اکسیدانی عصاره متانولی سرشاخه‌های گلدار گیاه زولنگ از رویشگاه ساحلی واقع در روستای لاریم جویبار بوده است. در عملیات صحرایی طی ماه‌های اسفند تا آذرماه 1391-92، ضمن تعیین مهمترین شاخصه‌های مربوط به خاک، اقلیم و فنولوژی، سرشاخه‌های گلدارگیاه زولنگ در خردادماه جمع‌آوری گردید، همزمان مهمترین گونه‌های دارویی آن رویشگاه شناسایی و مهمترین اطلاعات سنتی در مورد نحوه مصرف و عملکرد دارویی آنها به‌همراه زولنگ از مردم محلی کسب و ثبت گردید. در بررسی فنولوژیکی، تعداد 10 پایه گیاه که از نظر ریختی و رویشی شرایط نسبتاً یکسانی داشتند انتخاب و علامت‌گذاری گردید و تقریباً هر ماه به‌طور متناوب مورد بازدید و تاریخ وقوع پدیده‌های حیاتی گیاه تا مرحله خشک شدن آن در طبیعت ثبت گردید. تعیین پراکنش جغرافیایی و اشکال زیستی گونه‌ها نیز به‌ترتیب با روش زوهری و طبقه‌بندی راون کیه بدست آمد. عصاره متانولی گیاه با استفاده از روش خیساندن و فعالیت آنتی‌اکسیدانی با استفاده از روش اسپکتروفوتومتری (رادیکال‌های آزاد (DPPH محاسبه گردید. نتایج بررسی‌های صحرایی نشان داد، رشد بهاره گیاه از فروردین‌ماه و در خاک‌هایی با بافت ما‌سه‌ای لومی، 5/10EC=، اسیدیته 63/6 و در اقلیم مدیترانه‌ای رشد رویشی گیاه از اواخر فروردین‌ماه آغاز و در خردادماه وارد فاز گلدهی شده و سپس در شهریور خزان کرده و مجدداً در مهرماه ماه وارد رشد پاییزه می‌شود. مردم محلی از برگ‌های جوان گیاه به‌عنوان یک مقوی بهاره و گرم در درمان فشار خون، رماتیسم، درد، تصفیه خون و دفع سموم از کلیه و کبد استفاده می‌شود. در این تحقیق تعداد 43 گیاه دارویی در رویشگاه زولنگ با غالبیت تیره‌های Fabaceae (7 گونه)، Asteraceae (6 گونه)، Lamiaceae (4 گونه) شناسایی شدند و از نظر شکل زیستی تروفیت‌ها با 18 گونه (86/41 درصد)، بیشترین تعداد گونه‌ها را به خود اختصاص دادند و بیشتر متعلق به خاستگاه اروپا- سیبری، مدیترانه‌ای (53/39 درصد) و اینکه عملکرد بهینه عصاره متانولی گیاه در مهار رادیکال‌های آزاد DPPH با میزان (IC50=177.3 ug/ml) در توجیه علمی استفاده‌های رایج زولنگ به‌عنوان ضد درد و دفع سموم از کبد و کلیه قابل بحث است.