الگوی ارتباط والد ـ فرزند، مدل نظری فرزندپروری بر مبنای هستی‌شناسی و انسان‌شناسی اسلامی

Abstract

نحوه تربیت والدین از مهم‌ترین علل اثرگذار بر زندگی هر فرد است. با ارائه مدل‌های نظری از سبک‌‌های مختلف فرزندپروری و عوامل مؤثر بر آن، سعی می‌شود تا سازوکارهای این تأثیر و تأثر شناسایی و پیامدهای آن مهار شود. همانند سایر نظریه‌های علمی، این مدل‌ها نیز تابع نوع هستی‌شناسی و انسان‌شناسی نظریه‌پردازان آن‌ها هستند که غالباً متعلق به جامعه غرب، تجربیات تاریخی آنان و متأثر از نگرش‌های حاکم بر آن جوامع است. ناهمخوانی‌های این نظریه‌ها با برخی واقعیات تجربی، پیامدهای منفی اهداف تربیتی مندرج در آن‌ها برای جوامع غرب و ناهمخوانی این مدل‌ها با مبانی فکری و ارزشی جامعه ایرانی، ایجاب می‌کند نظریه‌های فرزندپروری و مبانی آن‌ها مورد بازنگری قرار بگیرد و مدل‌‌های بومی مبتنی بر نگرش اسلامی و تجربیات خاص جامعه ایرانی ابداع شود. هدف مقاله حاضر ارائه مدل نظری از فرزندپروری با این دو ویژگی است. به این منظور در بخش نخستین مقاله، سیر تحول مدل‌های نظری سبک ‌فرزندپروری، مبانی نظری، فکری و فرهنگی و تبعات آن به اختصار شرح داده می‌شود. در بخش دوم، ساختار مدل نظریِ الگوی ارتباط والد ـ فرزند به‌عنوان الگویی بومی و مبتنی بر اندیشه اسلامی، توضیح داده خواهد شد. مفروضه‌های این مدل درباره برخی از ویژگی‌های عمومی انسان تکیه بر تحلیل محتوای کیفی آیات مرتبط با انسان‌شناسی قرآن و شبکه معنایی واژه‌های کلیدی در این آیات دارد.