پاسخ عملکرد و خصوصیات فیزیولوژیک سرخارگل (Echinacea purpurea (L.) Moench) به منابع نیتروژن در سطوح مختلف آبیاری

Abstract

سابقه و هدف: سرخارگل گیاهی علفی و چندساله، با نام علمی ((Echinaceae purpurea (L.) Munch متعلق به خانواده گل‌ستاره‌ای‌ها می‌باشد. تمام اندام گیاه سرخارگل ممکن است استفاده دارویی داشته باشد و به طور گسترده در تهیه قرص‌های دارویی و شربت استفاده می‌شود. نیتروژن نقش مهمی در پاسخ فیزیولوژیک گیاهان دارویی به تنش خشکی دارد. کاربرد کودهای زیستی نیتروژنه برای دست‌یابی به کیفیت مطلوب و پایدار و همچنین کاهش مصرف نهاده‌های شیمیایی حیاتی است. از این رو این آزمایش با هدف بررسی پاسخ عملکرد و برخی خصوصیات فیزیولوژیک سرخارگل به منابع شیمیایی و زیستی نیتروژن در سطوح مختلف آبیاری انجام شد.<br /> مواد و روش‌ها: آزمایش در سال‌های زراعی 93- 92 و 94-93 در شهرستان لردگان در استان چهارمحال و بختیاری به صورت کرت‌های خرد شده در قالب بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار انجام گرفت. آبیاری پس از 25، 50 و 75 درصد تخلیه آب قابل دسترس خاک به عنوان عامل اصلی و نیتروژن به عنوان عامل فرعی در پنج سطح شامل 80 کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص، 40 کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص، کود نیتروکسین (پنج لیتر در هکتار)، تلفیق نیتروژن (40 کیلوگرم در هکتار) و نیتروکسین (پنج لیتر در هکتار) و عدم مصرف نیتروژن (شاهد) در نظر گرفته شدند. صفات مورد اندازه‌گیری شامل کلروفیل a، کلروفیل b، محتوی کلروفیل کل، پرولین، قندهای محلول، پارامترهای فلورسانس کلروفیل و عملکرد زیستی بودند.<br /> یافته‌ها: نتایج نشان داد که اثر سطوح مختلف آبیاری و نیتروژن برای همه صفات (به جز اثر نیتروژن بر کلروفیل کل) معنی‌دار شدند. همچنین برهمکنش سه گانه سال× آبیاری × منبع نیتروژن برای همه صفات اندازه‌گیری شده (به جز قند‌های محلول) معنی‌دار گردید. مصرف نیتروژن طی دو سال آزمایش در آبیاری پس از 25 و 50 درصد تخلیه، محتوی کلروفیل برگ را افزایش داد. حداکثر و حداقل فلورسانس از تیمار 80 کیلوگرم نیتروژن به ترتیب در آبیاری پس از 25 و 75 درصد تخلیه در سال دوم بدست آمد. حداکثر عملکرد زیستی در سال اول (2/5105 کیلوگرم در هکتار) و در سال دوم ( 08/12178 کیلوگرم در هکتار) از تیمار آبیاری پس از 50 درصد تخلیه و تیمارهای تلفیق نیتروکسین و 40 کیلوگرم و 80 کیلوگرم نیتروژن بدست آمد. به طور کلی سرخارگل برای مقابله با تنش خشکی مقدار قندهای محلول و پرولین را در برگ افزایش و سطوح مختلف نیتروژن نیز میزان قندهای محلول و پرولین را در برگ تحت تأثیر قرار داد. <br /> نتیجه‌گیری: پیشنهاد می‌گردد که برای دست‌یابی به بیشترین عملکرد اندام هوایی، آبیاری پس از 50 درصد تخلیه آب قابل دسترس صورت گیرد. همچنین مصرف تلفیقی نیتروکسین و 40 کیلوگرم نیتروژن، جایگزین مناسبی برای مصرف80 کیلوگرم نیتروژن می‌باشد.