تأثیر شرایط محیطی بر بنیه بذر سویای نواحی مختلف ایران

Abstract

شرایط محیطی در طی نمو، رسیدگی و حتی در طی دوره­ی پس از برداشت بذور سویا می­تواند روی جوانه­زنی و بنیه بذور حاصله تأثیر بگذارد و گستره وسیعی از عوامل از جمله: شرایط آب و هوائی منطقه (بارش، دما، رطوبت نسبی و..)، انواع تنش­ها، تغذیه و سایر را در بر می­گیرد. برای پی بردن به تأثیرشرایط محیطی محل تشکیل بذر روی بنیه بذور حاصله، آزمایشی در قالب طرح کاملاً تصادفی (طرح آشیانه­ای) در آزمایشگاه بذر دانشگاه علوم کشاورزی و منابع‌طبیعی گرگان با 14 محموله بذری داخل رقم شامل: دی­پی­ایکس(گرگان، گنبد، علی­آباد، آزاد شهر و کردکوی)، سحر (گرگان، گنبد، ساری، بابلسر، کردکوی و علی­آباد)، ویلیامز (اردیبل و گنبد) و هیل ساری، جمع‌آوری شده از نواحی مختلف ایران، به­ اجرا در آمد. برای شناخت اختلاف توده­های بذری از نظر بنیه بذر در ابتدا آزمون­­های رشد گیاهچه، جوانه­زنی استاندارد و در مرحله بعد آزمون تسریع پیری انجام شد و بدنبال آن آزمون رشد گیاهچه و جوانه­زنی نیز روی بذور زوال یافته اجرا گردید. نتایج نشان داد که شرایط محیطی به شکل معنی­داری سبب ایجاد بنیه­های مختلف بذر در محموله­های بذری داخل هر رقم شده ­است. از بین 5 محموله رقم دی­پی­ایکس، محموله گرگان و کردکوی به‌ترتیب بیشترین و کمترین بنیه بذر را از خود نشان دادند. محموله بابلسر و ساری از رقم سحر نیز بهتر از سایرین عمل کردند و محموله کردکوی با هدایت‌الکتریکی 46/26 میکرو زیمنس بر سانتی‌متر از کمترین بنیه بذر در بین محموله­های رقم سحر برخوردار بود. در بین محموله­های رقم ویلیامز نیز بالاترین درصد جوانه‌زنی و کمترین نشت الکترولیت را محموله اردبیل از خود بروز داد. همبستگی منفی معنی­داری نیز بین نتایج آزمون هدایت‌الکتریکی با آزمون رشد گیاهچه و درصد گیاهچه نرمال بدست آمد و هر دو آزمون به­خوبی تفاوت محموله­های بذری از نظر بنیه بذر را نمایان ساختند. بنابراین نظر به نقش بارز محیط در شکل‌گیری درجات مختلف بنیه بذور در داخل یک رقم مشابه، در تعیین منطقه مناسب برای تولید بذر با بنیه بالا، اطلاع تولید کنندگان بذر از شرایط آب و هوایی، تغذیه­ای و غیره بسیار مهم خواهد بود.