پهنه‌بندی کشت کلزا براساس نیازهای دمایی اقلیمی با استفاده از GIS در استان‌های خراسان

Abstract

پارامترهای آب و هوایی و اقلیمی و اثرات آن‏ها روی گیاهان زراعی یکی از مهمترین عوامل مؤثر در افزایش عملکرد تولید است. با بررسی آگروکلیمایی می‌توان امکانات بالقوه مناطق مختلف را تعیین و از این امکانات حداکثر بهره‌برداری را نمود. این تحقیق به‌منظور شناسائی پتانسیل توان اکولوژیکی مناطق کشت کلزا از نظر دمایی در استان‌های خراسان انجام شد. طبقه‌‌بندی اقلیمی به روش دومارتن گسترش یافته، به‌منظور شناسائی کلی اقلیم منطقه انجام شد. با استفاده از دمای مناسب کاشت (20-15 درجه سانتی‌گراد) و فرمول ویبول (احتمال 75 درصد) تاریخ کاشت تعیین گردید. بر اساس محاسبه درجه روز مؤثر مورد نیاز هر مرحله، تاریخ رسیدن به مراحل فنولوژی محاسبه گردید. دماهای مناسب و محدود کننده مراحل مختلف فنولوژی کلزا از منابع مختلف استخراج و احتمال وقوع آنها در مناطق مورد مطالعه ذیل محاسبه گردید. ارتباط متوسط عملکرد کلزا و دماهای مطلوب و محدود کننده در مراحل مختلف فنولوژی بررسی شد. پس از مرتب سازی و تشکیل لایه‌‌های دمایی با استفاده از معادلات رگرسیونی مناطق کشت به چهار ناحیه مشخص، بسیار مطلوب (تربت حیدریه، قوچان، بجنورد و گلمکان)، مطلوب (بیرجند، قاین، مشهد، نیشابور و فردوس)، نسبتاً مطلوب (سرخس، کاشمر، گناباد، تربت جام وسبزوار) و نامطلوب (بشرویه و نهبندان) پهنه‌‌بندی گردید.