اثر گونه‌های مختلف میکوریزا بر غلظت عناصر غذایی، عملکرد بوته و خاصیت آنتی‌اکسیدانی نعناع‌فلفلی تحت تنش‌شوری

Abstract

سابقه و هدف: شوری یکی از موانع و مشکلات کشت و توسعه در مناطق خشک و نیمه‌خشک دنیا است. امروزه یکی از مشکلات اساسی در کشاورزی کمبود منابع آب شیرین و باکیفیت مناسب جهت آبیاری است. به‌طورکلی گیاهان، طیف وسیعی از تنش‌های محیطی را که نهایتاً منجر به بروز تنش اکسیداتیو در گیاه می‌شود، درک می‌کنند. مکانیسم مقاومت در برخی از تنش‌ها به‌صورت یک ارتباط درونی و نتیجه یک برنامه‌ریزی هماهنگ و پیچیده است. همزیستی قارچ میکوریزا می‌تواند منجر به افزایش رشد و مقاومت به تنش شود. با توجه به گسترش فرهنگ استفاده از گیاهان دارویی هم‌چنین گسترش وسعت اراضی شور برای استفاده بهینه از این اراضی، بررسی اثر شوری و چگونگی مقاومت نعناع فلفلی به آن الزامی است. <br /> مواد و روش‌ها: به منظور بررسی اثر همزیستی گونه‌های مختلف قارچ میکوریزا بر عملکرد بوته، خصوصیات فیزیولوژیک و اسانس گیاهان دارویی نعناع فلفلی تحت تنش شوری، آزمایشی به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کامل تصادفی با سه تکرار در شرایط گلخانه‌ای انجام شد. سطوح شوری شامل: صفر، دو، چهار، شش و هشت دسی‌زیمنس بر متر و گونه‌های میکوریزا شامل Funneliformis mosseae و Rhizophagus irregularis و Glomus. versiform و تیمار شاهد (بدون میکوریزا) بودند. صفات اندازه گیری شده شامل عملکرد بوته، فنول کل، ظرفیت آنتی‌‌اکسیدانی و غلظت عناصر غذایی بودند. <br /> یافته ها: نتایج نشان داد که همه صفات مورد مطالعه به‌طور معنی‌داری تحت تأثیر اثر ساده و متقابل میکوریزا و تنش شوری قرار گرفت همچنین بیشترین میزان عملکرد بوته نعناع فلفلی و میزان عناصر نیتروژن، فسفر و پتاسیم در تیمار تلقیح با گونه Rhizophagus irregularis و شرایط بدون تنش و کمترین مقدار پارامترهای اندازه‌گیری شده در تیمار شاهد (بدون میکوریزا) و شرایط تنش شدید مشاهده گردید. بیشترین میزان اسانس در تیمار شوری شش و هشت دسی‌زیمنس بر متر با میکوریزا R. irregularis (با میانگین 18/4 و 42/4 درصد) و شوری هشت دسی زیمنس بر متر با میکوریزا G. versiform (با میانگین 22/4 درصد) به دست آمد و کمترین میزان اسانس در شوری صفر دسی زیمنس بر متر با تیمار خاک (بدون میکوریزا) (با میانگین 29/0 درصد) بود. تیمار تلقیح با گونه‌های F. mosseae و G. versiform نسبت به شاهد برتری داشته اما اثرات آن نسبت به تیمار تلقیح R. irregularis R. irregularis کمتر بود. میزان جذب عناصر در گیاهان میکوریزای بیشتر بود که منجر به افزایش عملکرد بوته گردید. <br /> نتیجه گیری: میکوریزا از طریق همزیستی با گیاه و با گسترش میسیلیوم های خود در خاک، منجر به جذب بهتر فسفر از خاک توسط گیاه شد و در نتیجه باعث رشد و توسعه بهتر گیاه شده همچنین با افزایش جذب فسفر توسط گیاه، اثرات منفی تنش شوری را کاهش داد، همچنین در گیاهان میکوریزی غلظت پتاسیم نیز بیشتر از گیاهان غیر میکوریزی مشاهده شد و بدین ترتیب با افزایش نسبت پتاسیم به سدیم، همزیستی میکوریزی می‌تواند گیاه را در برابر اثرات منفی سدیم محافظت نماید. کاربرد هر سه گونه قارچ تأثیر بیشتری نسبت به عدم کاربرد روی کلیه صفات اندازه گیری نشان داد. نتایج این تحقیق حاکی از آن است که کاربرد کودهای زیستی در بهبود عملکرد بوته کمی و کیفی نعناع فلفلی تاثیر مثبتی داشته و به نظر می‏رسد کودهای زیستی جایگزین مناسبی برای کودهای شیمیایی درجهت پایداری تولید و حفظ محیط زیست باشند. همزیستی میکوریزایی در خاک‌های شور باعث افزایش مقاومت گیاه به شوری می‌گردد و میزان رشد و عملکرد بوته را در شرایط تنش بهبود می دهد..