بررسی زیست فراهمی فلزات سنگین روی، کادمیم، نیکل، مس و سرب در رسوبات رودخانه‌ آبشینه

Abstract

فلزات سنگین اضافه شده از منابع طبیعی و انسانی به محیط‌های آبی در حین انتقال در مسیر رودخانه‌ها در بین بخش‌های گوناگون زیست‌بوم‌ها مانند آب و رسوبات توزیع می‌شوند. بررسی زیست فراهمی و تحرک فلزات سنگین به منظور فهم رفتار آن‌ها در رسوبات و جلوگیری از خطرات احتمالی زیست‌ محیطی، ضروری است. این مطالعه با هدف بررسی زیست فراهمیفلزات سنگین در رسوبات رودخانه آبشینه اجراء شد. 17 نمونه سطحی از عمق cm 10-0 رسوبات رودخانه‌ای به منظور تعیین غلظت کل و بخش قابل عصاره‌گیری با DTPA فلزات روی، کادمیم، نیکل، مس و سرب برداشته شد. میانگین غلظت کل (± انحراف معیار) روی، کادمیم، نیکل، مس و سرب در رسوبات به ترتیب 66/20±08/93، 63/0±24/1، 08/13±72/57، 62/7±23/19 و 52/8±47/52 میلی‌گرم بر کیلوگرم بود. نتایج نشان داد که رسوبات رودخانه آبشینه به سرب و کادمیم آلوده هستند. غلظت کل فلزات سنگین با ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی رسوبات نظیر قابلیت هدایت الکتریکی، مواد آلی و CEC همبستگی معنی‌داری داشت که نشان دهنده کنترل شدن غلظت فلزات سنگین توسط اندازه ذرات می‌باشد. همبستگی بسیار معنی‌داری بین روی و مس کل و مس قابل عصاره‌گیری با DTPA وجود داشت که احتمالاً به دلیل مشترک بودن منابع ورود این عناصر به رودخانه آبشینه می‌باشد. در بین فلزات سنگین عصاره‌گیر DTPA درصد بیشتری از کادمیم کل را عصاره‌گیری کرده بود که نشان از قابلیت بالای این فلز در آزادسازی مجدد از فاز تبادلی می باشد. تحرک فلزات سنگین در رسوبات رودخانه‌های آبشینه شاید به این ترتیب، کادمیم > مس > سرب > نیکل = روی باشد.