نمود مفاهیم اسلامی در تزئینات ضریح

Abstract

ضریح به‌عنوان وسیله‌ای برای محافظت از مقبره و محدوده‌ای برای حضور زائران در کنار آرامگاه، همواره مورد عنایت شیعیان بوده و با توجه به جایگاه مدفون، به گونه‌ها و هنرنمایی‌های متنوعی ساخته شده‌است. علاوه بر شیعیان، دیگر مسلمانان در ایران و سایر کشورهای اسلامی نیز از آن بی‌بهره نبوده‌اند؛ اما سنگینی وزنه حضور شیعیان و توجه به بزرگان شیعه در طول تاریخ اسلام در ایران، ساخت ضریح را به یکی از پربارترین هنرصنعت‌های هر دوره تبدیل کرده و این دقت نظر تا جائیست که برای ساخت انواع ضریح‌ها اصول و قواعد خاصی را در نظر گرفته‌اند. این نوشتار به دنبال درک و ارائه این اصول و انتظام بخشی به آن‌هاست. با این هدف که سلائق و خلاقیت‌ هنرمند و صنعتگر ضریح ساز تا چه میزان بر پایه‌های اعتقادی برخاسته از اسلام استوار است. با این هدف، این مقاله به‌دنبال پاسخ این پرسش است که: عمده تزئینات و نقش و نگارهای ضریح کدامند و از چه مفاهیمی پیروی می‌کنند؟ روش این پژوهش، توصیفی-تحلیلی و شیوه گردآوری اطلاعات، کتابخانه‌ای و میدانی می‌باشد. بررسی‌ها و تطبیق آن با نظر هنرمندان ضریح نشان داد‌؛ بهره‌گیری از ویژگی‌های هنر اسلامی با اهداف خاصی همراه بوده تا بدین وسیله ساخت و تزئین ضریح، وسیله ای برای نزدیکی بیشتر به خداوند باشد.