تحلیل امکان تقرّب هنر به مفاهیم دینی

Abstract

با ملاک صورت (فرم) می‌توان نسبت هنر با دین را تعریف کرد و هنر را به دو دسته هنرهای مقرّب و هنرهای مبعّد تقسیم بندی کرد.<br /> هنرهای مقرّب هنرهایی هستند که امکان تقرب هنر به مفاهیم دینی را فراهم می‌آورند با این ویژگی که چندان به جزئیات نمی‌پردازند و با کمک نمادها موضوع اثر را به نمایش می‌گذارند. مخاطب در این دست هنرها، انسانی منفعل نیست؛ بلکه با کمک اوست که اثر هنری تکمیل می‏شود. هنرهای اسلامی بیشتر از نماد استفاده می‌کنند و به واسطه نماد، منظور خود را به مخاطب منتقل می‌کنند و آسیبی به مفهوم دینی اثر وارد نمی‌کنند؛ به همین دلیل هنر مقرّب می‌تواند مفاهیم دینی به با حفظ چارچوب آن به مخاطب منتقل کند.<br /> اما هنرهای مبعّد، هنرهایی هستند که تلاش می‌کنند همه جزئیات را به تصویر بکشند و کوچک‏ترین نکته‌ای را فرو نمی‌گذارند. در حالی‏که تلاش برای نمایش جزئیات در امور غیرمحسوس، موفّقیت‏آمیز نیست؛ زیرا از یک‏سو اصرار دارد، تصویر همراه با جزئیات امر غیر محسوس را نمایش دهد از سوی دیگر تصویری از امر غیر محسوس نزد خود ندارد. در نتیجه تصویر تحریف‏شده و جعلی از امور غیر محسوس دینی ارائه می‌دهد. روشن است که این دست هنرها نمی‌توانند واسط میان مخاطب و پیام دینی باشند.