واقع‌ نمایی نماد و تمثیل در قصه‌های قرآن کریم

Abstract

این مقاله به بررسی جنبه نمادین قصه‌های قرآن از منظر واقع‌نمایی یا ناواقع‌نمایی پرداخته است. هدف از این بررسی، رسیدن به پاسخ این سوال است: اصولا قصه‌های نمادین قرآن تا چه اندازه در صدد بیان واقع هستند ؟ در این بررسی، میان رویکردهای اصلی در این باب تفکیک شده و این نکته اساسی واکاوی گشته که نمادین دانستن قصه‌های قرآن لزوما به معنای تخیلی شمردن آن‌ها نیست.<br /> در قلمرو این مباحث، ضمن بررسی تعاریف مبنایی نماد، کارکرد ادبی آن تحلیل و نقش آن در قصه‌های قرآن بررسی شده است. از مجموع مباحث این نتیجه حاصل شده است که اصولا حمل آیات قرآن بر جنبه نمادین، نیازمند قرینه‌ها و شواهد عقلی یا نقلی و مانند آن است. اما آن جا که نمادین بودن قصه اثبات شود، نمی‌توان آن را مساوق با خیال‌پردازی دانست. اشکال‌هایی که به نمادین بودن برخی قصص قرآن وارد شده، از درک نادرست معنا و کارکرد نماد نشأت گرفته است؛ زیرا اساساً در بیان معانی مجازی، متکلّم در مقام ارائه مقصود خود با سبکی ادبی و همراه با برهنه ساختن لفظ یا اسناد از معنای حقیقی است.