اثر تنش خشکی آخر فصل بر برخی خصوصیات زراعی 20 رقم و لاین امیدبخش گندم نان

Abstract

در این آزمایش، اثر تنش خشکی پایان فصل بر عملکرد و اجزای عملکرد 20 ژنوتیپ گندم نان شامل ارقام و لاین‌های پیشرفته در ایستگاه تحقیقات کشاورزی اسلام آباد غرب (مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان کرمانشاه) در قالب طرح بلوک‎های کامل تصادفی، در سه تکرار و دو محیط (بدون تنش و تنش خشکی آخر فصل) طی سال زراعی 91-1390 بررسی شد. تجزیه واریانس ساده نشان داد که بین ژنوتیپ‎ها از لحاظ هیچ‎یک از صفات مورد بررسی در هر دو شرایط بدون تنش و تنش خشکی آخر فصل اختلاف معنی‎داری وجود نداشت. بر اساس تجزیه واریانس مرکب، تفاوت ژنوتیپ‎ها به استثنای تعداد دانه در سنبله، طول پدانکل، طول پنالتی‎میت (دومین میانگره از بالای ساقه) و روز تا رسیدن فیزیولوژیک، از لحاظ سایر صفات معنی‏دار نبود. اثر تنش خشکی آخر فصل بر تمام صفات مورد مطالعه بجز عملکرد بیولوژیک، تعداد دانه در سنبله و طول پدانکل بسیار معنی‎دار بود. تنش خشکی میانگین تمام صفات مطالعه شده بجز طول پدانکل را کاهش داد. بیشترین اثر تنش خشکی، بر میزان عملکرد دانه بود که موجب کاهش 36/55 درصدی آن نسبت به شرایط بدون تنش شد. میانگین عملکرد دانه ژنوتیپ‏ها در شرایط بدون تنش 8955 کیلوگرم و در شرایط تنش ۳۹۹۷ کیلوگرم در هکتار بدست آمد. با استفاده از روش رتبه‎بندی، ژنوتیپ‎های 13، 20، 8، 9، 5 و 6 به‎عنوان متحمل‎ترین ژنوتیپ‎ها شناخته شدند. این ژنوتیپ‎ها بر اساس دیاگرام بای‎پلات نیز به‏ عنوان برترین ژنوتیپ‎ها تحت هر دو شرایط بدون تنش و تنش خشکی آخر فصل شناسایی شدند. می‎توان از این ژنوتیپ‎ها در برنامه‎های به‎نژادی جهت ایجاد ارقام متحمل به خشکی گندم نان استفاده کرد.