نگاهی دیگر به قاعده لاضرر

Abstract

<em>آنچه در کتب قواعد فقهی درباره قاعده لاضرر نگاشته شده ‌است، با تأکید بر مفهوم ضرر می‌باشد. این مقاله با این رویکرد که بیان پیامبر اکرم(ص) در باره نفی ضرر و ضرار در مورد ضرر، تأکیدی و در مورد ضرار تأسیسی است، و این دو، معانی متفاوتی با یکدیگر دارند، نگاشته شده‌ است.</em><br /> <em>ضرر در خصوص مسائل مالی و نفسی است، ولی ضرار در تضییق و کراهت و سختی بکار می‌رود. از جهت مفاد قاعده،</em><em> به نظر می‌رسد «لا» در حدیث «لاضرر»، لای نفی است و مراد از آن عدم مشروعیت ضرر در روابط اجتماعی است. با توجه به این که رسول اکرم(ص) دارای مقامات نبوت، قضاوت و حکومت بوده‌اند، احکام صادره از ایشان می‌تواند حکم شرعی، قضائی یا حکومتی باشد.</em><br /> <em>از این حیث، حدیث «لاضرر» را پیامبر اکرم(ص) در مقام بیان حکم شرعی بیان نمودند که در واقع چارچوب مشروعیت افعال مردم در جامعه انسانی را نشان می‌دهد و بیانگر این مطلب است که افعال ضرری و ضراری مشروعیت نداشته و حرام می‌باشد. اما این اصل و قاعده شرعی، در بعضی از موارد می‌تواند مبنای حکم قضائی و حکومتی قرار گیرد. و بر این اساس در جریان «سمرةبن جندب» پیامبر اکرم(ص) بر مبنای این اصل شرعی، حکم قضائی و حکومتی صادر نموده‌اند.</em>