تحلیلی بر عوامل مؤثر در رقابت‌پذیری شهری بر پایۀ روش سناریونویسی (مورد شناسی: شهر تبریز)

Abstract

<strong>توانایی شهرها برای حفظ موقعیت رقابتی‌شان در منطقه‌ای خاص با هدف بهبود کیفیت زندگی، از مسائل عمدۀ آن‌ها برای توسعه است. هدف از رقابت‌پذیری شهری، ایجاد شرایط و چارچوبی است که در آن، هم بنگاه‌ها و هم جامعه بتوانند در یک زمان رقابت‌پذیر بوده و به‌تبع آن در جامعه رونق و کامیابی ایجاد کنند. تحقیق حاضر تلاش دارد با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی به شناسایی و اولویت‌بندی عوامل مؤثر در رقابت‌پذیری شهر تبریز پرداخته و جایگاه هر یک از مؤلفه‌ها و شاخص‌های رقابت‌پذیری شهری را مشخص کند؛ بنابراین دو سطح از محیط شهری شاملِ عوامل محیط خارجی و محیط داخلی مؤثر بر رقابت‌پذیری شهر تبریز شناسایی شد. به‌منظور شناسایی عوامل خارجی با استفاده از تحلیل PESTLE، فرصت‌هاو تهدیدها در شش حوزۀ اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، تکنولوژیکی، قانونی و محیطی و برای شناسایی عوامل داخلی نیز با مطالعۀ نظرات محققان مختلف در چهار دستۀ عوامل انسانی، سازمانی، فیزیکی و اقتصادی گروه‌بندی شدند؛ سپس با به‌کارگیری تکنیک دلفی و اخذ آرای 15 نفر خبره، زیرمؤلفه‌های عوامل خارجی و داخلی شناسایی شدند. پس از تبیین مؤلفه‌ها، به رتبه‌بندی و استخراج ماتریس تأثیرگذاری عوامل بر یکدیگر با استفاده از نرم‌افزار میک‌مک پرداخته شد و حالت‌های باورکردنی در رقابت‌پذیری شهر تبریز با رویکرد آینده‌نگاری تدوین شد. برای شناسایی حالت‌های محتمل از میان آینده‌های باورکردنی، از مشارکت 40 نفر از دانش‌آموختگان و مدیران اجرایی از‌طریق امتیازدهی بر‌اساس طیف لیکرت استفاده شد و 28 حالت محتمل به‌دست آمد. نتایج نشان می‌دهد، از بین چهار سناریوی وضعیت‌های «مطلوب»، «بهبود»، «هشدار» و «بحران»، سناریوی وضعیت «بهبود» با امتیاز 62.8 با شرایط رقابت‌پذیری شهر تبریز تناسب بیشتری دارد. در این سناریو توجه به تحقیق و توسعه و پیوند آن با بخش‌های اقتصادی، وجود امنیت نسبتاً پایدار برای افزایش جذب کارگران ماهر، ایجاد تغییرات در اقتصاد منطقه به‌واسطۀ فعالیت صنعتی و فعال‌شدن چند شهرک صنعتی در ناحیۀ شهری، تشویق، حمایت و تسهیل بسترهای کارآفرینی توسط دولت و افزایش سرمایه‌گذاری بخش خصوصی با تمرکز بر شهر از موارد مدنظر است.</strong>