شبیه‌سازی نقش دریای خزر بر وقوع بارش‌های منطقه‌ای در سواحل جنوبی دریای خزر

Abstract

هدف اصلی تحقیق حاضر بررسی نقش دریای خزر در وقوع بارش‌های سواحل جنوبی این دریاست. جهت شبیه‌سازی میزان نقش دریای خزر بر وقوع بارش‌های منطقه‌ای، از مدل اقلیمی مقیاس منطقه‌ای RegCM4 که با یک مدل دریاچه جفت گردیده، استفاده شد. مدل با استفاده از داده‌های جوی NCEP/NCAR و در دو حالت مرجع (وجود دریای خزر) و شرایط حذف دریاچه برای سال‌های 2003 تا 2005 اجرا شد. نتایج شبیه‌سازی بیانگر آن است که با حذف دریای خزر بیشترین میزان تغییر بارش، در سواحل جنوبی این دریا به وقوع می‌پیوندد. حذف دریای خزر سبب کاهش میزان بارش به‌ویژه در مناطق واقع در محدودۀ جنوب غرب و جنوب دریا می‌شود. در عین حال، میزان تأثیر دریای خزر بنا به فصل سال متفاوت خواهد بود، به‌طوری‌که بالاترین میزان تأثیر منطقه‌ای دریای خزر به ترتیب در فصول پاییز و زمستان و کمترین میزان آن در فصل بهار مشاهده می‌شود. یافته‌های تحقیق بیانگر آن است که در صورت حذف دریای خزر، به واسطه افزایش کشال سطحی، از شدت باد با جهت شمالی بر روی منطقه کاسته خواهد شد. تحلیل وضعیت باد شمالی بر روی دریا مبین آن است که میزان نقش و تأثیر منطقه‌ای دریای خزر تابعی از شدت باد بر روی دریا است. بر این اساس، دریای خزر در زمان وقوع بادهای شدیدتر نقش منطقه‌ای بیشتر و گسترده‌تری در قیاس با زمان وقوع بادهایی با شدت کمتر دارد. یافته‌ها همچنین بیانگر آن است که با حذف دریای خزر، به واسطه حذف منابع گرمایی و رطوبتی آب دریا، از مقادیر نم ویژه، تبخیر از سطح دریا و شارگرمای نهان، به‌طور محسوسی کاسته می‌شود. این فرآیند در نهایت منجر به کاهش بارش در سواحل جنوبی دریای خزر می‌گردد. اعتبار سنجی بارش‌های شبیه‌سازی شده، اریب‌های منفی و مثبت کوچکی را به ترتیب برای ماه‌های پاییزی و برخی از ماه‌های بهاری نشان می‌دهد، اما در کل، نتایج قابل قبول بوده و مدل RegCM4 توانسته است روند و مقدار بارش‌های ماهانه را به خوبی شبیه‌سازی نماید.