بررسی توزیع فضایی مراکز جاذب جمعیتی نسبت به ساختار تکتونیکی شهر کرمان

Abstract

یکی از اصول اساسی که در برنامه‌ریزی شهری باید در نظر گرفته شود، چگونگی توزیع فضایی جمعیت نسبت به عوامل و زمینه‌های حادثه‌ساز برای جمعیت شهری است. زلزله از جمله مخاطراتی است که وقوع آن خسارات جبران‌ناپذیری را در پی دارد. با توجه به اینکه ساختار گسلی یک منطقه رابطۀ مستقیمی با زلزله‌خیزی آن دارد، شناخت ساختار گسلی و تکتونیکی می‌تواند باعث توزیع مناسب مراکز جمعیتی نسبت به این ساختارها شود؛ زیرا نواحی‌ای که در فاصلۀکمتر از پنج کیلومتر از گسل قرار دارند، نقاط بحرانی تلقی شده و هنگام وقوع زلزله بیشترین خطر تخریب در این نقاط وجود دارد. شهر کرمان به دلیل قرارگیری در یک منطقۀ لرزه‌خیز،‌ همواره مورد تهدید زلزله است. این پژوهش سعی دارد توزیع فضایی مراکز جمعیتی شهر کرمان را نسبت به ساختار گسلی این شهر به روش توصیفی – تحلیلی بررسی نماید. بدین منظور ابتدا داده‌های تحقیق از سرشماری نفوس و مسکن سال 1390 شهر کرمان تهیه شد. سپس انواع گسل‌ها تا محدوده 30 کیلومتری شهر کرمان شناسایی شد و در نهایت توزیع نقاط جمعیتی در ارتباط با گسل‌های معکوس، امتداد لغز، عادی و فرعی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که 669 مرکز از مراکز جاذب جمعیت در فاصلۀ 20 کیلومتری و 407 مرکز در فاصلۀ 30 کیلومتری از گسل معکوس، 274 مرکز در فاصلۀ 20 کیلومتری و 775 مرکز در فاصلۀ 30 کیلومتری از گسل امتداد لغز قرار دارند. همچنین 794 مرکز از مراکز جاذب جمعیت در فاصلۀ 20 کیلومتری و 282 مرکز در فاصلۀ 30 کیلومتری گسل نرمال، 699 مرکز در فاصلۀ 20 کیلومتری و 377 مرکز در فاصلۀ 30 کیلومتری از گسل اصلی قرار دارند. از طرفی 381 مرکز در فاصلۀ 4 کیلومتری و 500 مرکز در فاصلۀ 6 کیلومتری از گسل فرعی قرار دارند. همچنین 3 مرکز تجاری، یک مرکز بهداشتی- درمانی و 3 مرکز آموزشی فقط در فاصلۀ 800 متری از این نوع گسل قرار دارند. به‌طورکلی در منطقۀ مورد مطالعه مراکز تجاری و آموزشی کمترین فاصله را با انواع مختلف گسل‌ها داشته و مراکز ورزشی کمترین توزیع را در حداقل فاصله از انواع گسل دارند. با توجه به توزیع نامناسب مراکز جاذب جمعیت در منطقۀ مورد مطالعه لزوم برنامه‌ریزی مناسب و کارآمد جهت جلوگیری از خسارت‌های احتمالی در این منطقه بسیار ضروری است.