مُهرنامه شاه‌سلیمان‌ صفوی

Abstract

هدف پژوهش: هدف این مقاله، تطبیق و بررسی نسخه‌های شناخته شده از فهرست مهرهای شاه‌سلیمان صفوی، و ارائۀ تصحیحی معتبر و مکمل از آنهاست. همچنین، تحلیل محتوای این رساله­ها با استفاده از سایر منابع تحقیقی مربوط از اهداف دیگر این مقاله است. <br />روش/ رویکرد پژوهش: مقالۀ پیش‌رو با ماهیت و روش تحقیق تاریخی-‌‌توصیفی و تطبیقی، و بر پایۀ منشآت و متون دست اول تاریخی و تحقیقی نوشته شده است. <br />یافته‌ها و نتایج پژوهش: از میان فهرست‌های موجود، رونوشت رسالۀ <em>مهرنامۀ شاه‌سلیمان صفوی</em> و رسالۀ سفارشی شاه‌سلطان­حسین دربارۀ مشخصات مهرهای شاه‌سلیمان­ صفوی معتبر و مکمل یکدیگر به‌نظر می‌رسند. در این رساله­ ها به مشخصات ظاهری و کارکردهای دیوانی دوازده مهر حکومتی صفوی اعم از «مهر دادوستد»، «مهر شرف نفاذ»، «مهر نشان»، «مهر رقم خلعت»، «مهر کوچک انگشتر(مهر رقم فصول)»، «مهر مسوده»، «مهر خُتِم»، «مهر انا فتحنا»، «مهر ثبت شرف نفاذ»، «مهر ثبت همایون»، «مهر انگشتر کوچک(مهر [جواب] فصول)» و «مهر ابداعی در جلوس ثانی شاه‌سلیمان» پرداخته شده است، و در تفصیل هرکدام از این مهرها به تغییرات احتمالی شکل و اندازه و سجع آنها نسبت به دوران گذشته توجه شده است. با استناد به محتوای این رساله­ها، این‌طور به ­نظر می‌رسد که آداب کلی طرح و تحریر مهرهای دیوانی صفوی لااقل از دوران شاه‌ طهماسب قواعد معین و نسبتاً ثابتی داشته است و کمتر دستخوش تحول شده است. این موضوع می‌تواند سند موثقی در توجیه شباهت‌های موجود میان برخی مهرهای شناخته‌شده از سلاطین صفوی باشد.