زمین¬ریخت¬شناسی و نحوه¬ی پیدایش پلایای سهل‌آباد- خاور ایران دکتر سیدناصر رئیس¬السادات ، دکتر محمدحسین زرین¬کوب ، دکتر محمدمهدی خطیب

Abstract

پلایای دشت سهل‌آباد در 120 کیلومتری جنوب بیرجند در مسیر جاده­ی بیرجند- نهبندان قرار دارد. منطقه­ی مورد مطالعه در منطقه­ای خشک و کویری قرار گرفته است. نهشته­های کواترنری آن شامل تراس‌های آبرفتی، رسوبات مخروط­افکنه، آبرفت­های رودخانه­ای، تپه‌های ماسه‌ای و رسوبات کفه نمکی می‌باشد. دو تیپ کفه های گلی و نمکی در این پلایا شناخته می­شود. ضمناً سه بخش اصلی پهنه رسی، ناحیه مرطوب و قشر نمک بر روی عکس هوایی قابل جدایش می­باشند. این منطقه از نظر زمین ساختی گسل­خورده، خرد شده و چین­خورده بوده که در یک پهنه­ی همگرا ایجاد شده است. مطالعات اولیه­ی زمین­شناسی ساختمانی نشان می­دهد که کفه­ی نمکی سهل­آباد یک حوضه­ی فروافتاده رومبوئدر شکل تقریباً متقارن بوده که بر اثر عملکرد دو سری از گسل­های امتداد لغز راستگرد که از شاخه­های سیستم گسلی نهبندان می­باشند به وجود آمده­اند. کفه نمکی سهل­آباد یک ساختار پول­آپارت می­­باشد. این ساختار در اثر خمیدگی گسل امتداد لغز سهل­آباد شکل گرفته است. محاسبه­ی سینوسیتی کانال رودها در گستره­ی منتهی به کفه نیز نشان­دهنده­ی زمین ساخت فعال در این ناحیه می­باشد. بر اساس نتایج حاصل از این پژوهش، کفه نمکی سهل­آباد در حال گسترش می­باشد. نتایج این تحقیق می­تواند در سایر مطالعات منطقه مانند تحقیقات جغرافیای طبیعی، آبخیزداری و کنترل سیلاب و پی­جویی منابع معدنی مورد استفاده قرار گیرد.