نقش چشمه های تراورتن ساز و معدنکاری طلا در آلودگی آب و رسوب رودخانه ساروق، تکاب، آذربایجان غربی

Abstract

ورود چشمه‌های تراورتن‌ساز و رودهای زرشوران و آق‌دره به رودخانه ساروق و سد زرینه رود، به آلودگی آنها به آرسنیک و دیگر فلزات سنگین منجر شده است. مقایسه میانگین غلظت عناصر در رودخانه ساروق با میانگین غلظت رودخانه‌های جهان نشان می‌دهد که غلظت عناصر آرسنیک، آنیتموان و جیوه در رودخانه ساروق بیش از میانگین جهانی این عناصر است. محاسبه شاخص زمین‌انباشت نشان‌دهنده آلودگی شدید رسوبات حوضه آبریز ساروق نسبت به عناصر آرسنیک، جیوه و آنتیموان است. محاسبه ضریب توزیع (K_d) نشان می‌دهد که از بین فلزات سنگین مورد بررسی، جیوه بیش‌ترین و آنتیموان کم‌ترین تمایل به حضور در فاز رسوب را دارند. روند تغییرات (K_d) عناصر بیانگر آن است که در محیط آب فلزاتی چون جیوه، آلومینیم، سرب، مس و منگنز در pH‌های قلیایی و Eh اکسیدی، نامتحرک بوده اما در مقابل عناصری مانند آنتیموان و آرسنیک تحرک‌پذیری نسبی بالایی دارند. تحلیل آماری نتایج نشان می‌دهد که چشمه‌های تراورتن‌ساز بیشتر در افزایش غلظت عنصر آرسنیک در رسوبات سهیم بوده‌اند و فلزات دیگر به احتمال زیاد ناشی از فعالیت‌های معدنکاری هستند. محاسبه خطر بوم‌شناختی بالقوه (Ei) و شاخص خطر بوم‌شناختی بالقوه (RI) نشان می‌دهد که کیفیت بوم‌شناختی رسوبات رودخانه ساروق و شاخه‌های فرعی آن از نظر آلودگی فلزی، بسیار پایین است.