ژئوشیمی و خاستگاه زمین‌ساختی سنگ‌های آتشفشانی تریشکوه واقع در شمال شهربابک (کرمان- ایران)

Abstract

سنگ‌های آتشفشانی تریشکوه متعلق به کمان ماگمایی سنوزوییک کرمان (نوار دهج- ساردوئیه) بوده و در پایانه جنوب‌شرقی کمربند آتشفشانی ارومیه- دختر واقع است. این سنگ‌ها را واحدهای آتشفشانی آندزیت بازالت ائوسن در برگرفته‌اند. ترکیب سنگ‌شناسی منطقه تریشکوه در بخش‌های پایینی شامل تناوبی از گدازه‌های تراکی بازالتی با بافت‌های هیالوپورفیری، پورفیری میکرولیتی و گلومروپورفیری و آذرآواری‌ها است. به‌تدریج با افزایش ارتفاع، فاز گدازه حذف شده و فعالیت‌های آتشفشانی از نوع فوران شکافی و به‌صورت دایک‌های متعددی ظاهر شده‌اند. دایک‌ها از نوع آندزیت بازالت و تراکی‌آندزیت و بافت غالب آنها پورفیری میکرولیتی است. دایک‌ها و گدازه‌ها احتمالاً بر اثر صعود سریع ماگما فرایند آلایش، هضم و یا آمیختگی را متحمل شده‌اند زیرا نشانه‌هایی حاکی از شرایط ناتعادلی در ماگمای سازنده این گدازه‌ها مانند منطقه‌بندی نوسانی و یا بافت غربالی در پلاژیوکلازها دیده می‌شود. محصولات آذرآواری بسیار متنوع بوده و شامل برش‌های آذرآواری‌، ایگنیمبریت‌ها، توف بلوری و خاکسترهای آتشفشانی است. در این نهشته‌ها بافت اسفرولیتی، اُتاکسیتی و بادامکی به روشنی دیده می‌شود. رده‌بندی سنگ‌شناختی نمونه‌ها در نمودار TAS، طیف ترکیبی وسیعی از بازالت تا ریولیت و متعلق به سری کلسیمی- قلیایی با پتاسیم متوسط تا بالا را نشان می‌دهد. سنگ‌های مورد مطالعه متاآلومینوس بوده و غنی‌شدگی مشخصی از LREE و LILE نسبت به HREE و HFSE نشان می‌دهند. این مدل توزیع عناصر ویژگی سنگ‌های مرتبط با فرورانش و یا سنگ‌هایی است که با پوسته بالایی آلایش یافته‌اند. در این بین، تفریق بلوری و غنی‌شدگی ناشی از یک فاز سیال نیز نقش ایفا کرده‌اند. با توجه به تمام موارد یادشده و از آنجا که محتوی MgO در سنگ‌های ریولیتی و تراکی‌بازالتی بسیار پایین است و افزون بر این بی‌هنجاری کاهشی P و تمام موارد اشاره‌شده، می‌توان چنین استنباط کرد که به احتمال زیاد گدازه‌های اسیدی از گدازه‌های بازالتی مشتق شده‌اند. بدین‌ترتیب این مجموعه در یک محیط کمان ماگمایی حاشیه فعال قاره تکوین یافته است.