ارزیابی الگوی توسعه فضای سبز شهری با استفاده از GIS (مطالعه موردی: شهر زنجان)

Abstract

امروزه اهمیت و نقش فضای سبز شهری در حیات شهرها و تأثیرات فیزیکی و طبیعی آن‌ها در سیستم شهری و بازدهی‌های مختلف اکولوژیکی، اقتصادی و اجتماعی آن انکارناپذیر است؛ تا آنجا که کاربری فضای سبز در شهرها و سرانة آن یکی از مباحث اساسی در برنامه ریزی و مدیریت شهری تلقی می‌شود. از اثرات فضای سبز در شهرها، تعدیل دما، افزایش رطوبت نسبی، لطافت هوا و جذب گرد و غبار و تولید اکسیژن را می توان نام برد. به همین دلیل فضای سبز در هر شهری به مثابه ریه‌های تنفسی آن شهر به شمار می‌آید. در این تحقیق چگونگی توزیع مکانی فضای سبز و اثرات آن بر شعاع خدماتی و عملکردهای فضای سبز شهری در مقیاس محله، ناحیه، منطقه در شهر زنجان مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین با توجه به معیارهای مکان‌یابی مراکز خدمات شهری (ظرفیت، سازگاری، مطلوبیت و وابستگی)، مکان یابی بهینه برای احداث فضای سبز در مقیاس محله، ناحیه و منطقه‌ای به طور جداگانه مورد ارزیابی قرار گرفته‌اند. روش تحلیل در این پژوهش با استفاده از نرم افزار آماری Spss و ArcGis می باشد. نتایج حاصله نشان می‌دهد که نه تنها فضای سبز فعلی شهر زنجان کمتر از حد استاندارد بوده بلکه از توزیع فضایی مناسبی در سطح شهر برخوردار نمی باشد. سرانه، درصد و کمبود کاربری فضای سبز در وضع موجود (1385) و افق طرح پیشنهادی (1404) نشان می‌دهد که شهر زنجان با توجه به استانداردها در سطح و سرانه اختصاص یافته به کاربری فضای سبز شهری (99/4 متر مربع) با استانداردهای ارائه شده از سوی وزارت مسکن و شهر سازی (12-7 متر مربع) مطابقت ندارد. مجموعه مساحت کل فضای سبز شهر زنجان در سال 1385چیزی حدود 16/1495605 مترمربع بوده که سرانه این کاربری برای هر نفر 99/4 متر‌مربع است. این کاربری از مجموع کل مساحت شهر 26/2 درصد را به خود اختصاص داده است. در حالی که طبق استاندارهای جهانی تا سطح شهر باید به فضای سبز اختصاص داده شود. سرانه پیشنهادی سازمان ملل برای کاربری فضای سبز 25-20 متر مربع و سازمان مسکن و شهرسازی 12-7 متر مربع است که این مقدار اختلاف زیادی با شهر زنجان دارد.