بررسی میزان کارایی شبکه های ارتباطی شهرها در مقابل زلزله (مطالعه موردی مناطق 1 و 5 طرح تفصیلی تبریز)

Abstract

همواره زلزله­های بزرگ باعث خسارات بزرگی در زندگی انسان می­شوند. یکی از این خسارت­ها، آسیب­پذیری شبکه­های ارتباطی است که امکان نجات دادن آسیب­دیدگان زلزله، به­ویژه در 72 ساعت اولیه را با مشکل جدی مواجه می­سازد. امروزه با گسترش کالبدی و افزایش تراکم شهرهای بزرگ، وضعیت خطرناکی در صورت بروز زلزله به­وجود می­آید. زیرا سلسله­مراتب شبکه­های ارتباطی معمولاً رعایت نشده، عرض راه­ها کم بوده و مراکز درمانی دور از دسترس شهروندان قرار می­گیرد. بروز زلزله­ای با شدت بالا در این شهرها منجر به از بین رفتن کارایی شبکه­های ارتباطی، حجم بالای تلفات انسانی و خسارت­های مالی عمده خواهد بود. در شهر تبریز محدوده مناطق 1 و 5 در مجموع دارای وسعتی معادل 3327 هکتار است. مساحت منطقه یک بالغ بر 2844 هکتار و وسعت منطقه پنج نیز 483 هکتار می­باشد. براساس برآوردهای موجود، جمعیت این دو منطقه مجموعاً بالغ بر 458939 نفر است. در تحقیق حاضر با استفاده از 12 شاخص «کاربری زمین، عرض راه­ها، ارتفاع ساختمان­ها، درجه محصوریت، تراکم جمعیتی، تراکم ساختمانی، سطح اشغال ساختمان­ها، کیفیت ابنیه، مصالح ابنیه، قدمت ابنیه، دسترسی به مراکز درمانی، دوری و نزدیکی به گسل­های اصلی» که از طریق مدل­های مختلف تلفیق اطلاعات و نقشه­ها در محیط GIS که براساس مدل تحلیل سلسله­مراتبی معکوس ترکیب شده­اند، آسیب­پذیری شبکه­های ارتباطی مناطق یک و پنج در مقابل زلزله مشخص شده است. نتایج تحقیق نشان می­دهد خیابان­هایی که دارای تراکم­های ساختمانی و جمعیتی بالا، کیفیت ابنیه پایین، فاصله زیاد تا مراکز امدادی، درمانی و درجه محصوریت بیش­تری بوده­اند، آسیب­پذیرتر بوده و در نتیجه دارای امتیاز منفی بیش­تری هستند. هم­چنین بزرگراه­ها و خیابان­های با عرض بیش­تر و تراکم ساختمانی و جمعیتی پایین­تر، دارای آسیب­پذیری کم­تری بوده­اند. با حرکت از سمت شرق به غرب به میزان آسیب­پذیری خیابان­ها افزوده می­شود. این آسیب­پذیری مسیرها در مرکز مناطق به اوج خود می­رسد. به این ترتیب شبکه­های ارتباطی موجود در مرکز، هنگام بروز زلزله از ایفای نقش خود عاجز خواهند بود.