رفتارشناسی باد در ایستگاه‌های کوهستانی البرز غربی تحت تاثیر واداشت‌های محیطی

Abstract

در این مقاله سعی شده اثر واداشت‌های محیطی شامل توپوگرافی، تندی و جهت شیب، شکل و روند ناهمواری در شکل‌گیری رژیم باد واقع در رشته‌کوه البرز (البرز غربی) مورد توجه قرار گیرد. رژیم بادهای کوهستانی بر شرایط آب‌وهوایی مناطق کوهستانی اثر بسیار زیادی دارد. پژوهش حاضر با استفاده از داده‌های ساعتی تندی و جهت باد و برازش و تحلیل شرایط توپوگرافیک با مبانی نظری انجام شده‌است. به طوری‌که آشکار شد، ایستگاه همدید ماسوله، یکی‌از بهترین نمونه‌ ایستگاه‌های کوهستانی ایران جهت مطالعه در زمینه‌ آب‌وهواشناسی کوهستان محسوب می‌شود. موقعیت قرارگیری مناسب این ایستگاه در میانۀ دامنه، منطقه را تحت تاثیر سازوکار باد دامنه‌ای (باد فراشیب-فروشیب یا نسیم کوه-دره) قرار داده‌است. موقعیت ایستگاه دیلمان در دامنة جنوبی رشته‌کوه البرز در یک موقعیت فروافتاده، تاثیر مهمی بر کاهش تندی باد در این ایستگاه داشته‌است. سازوکار رخ‌داد باد در این ایستگاه از نوع باد کوهستانی امتداد دره است. باد نائب غالب دیلمان، شمال-شمال‌غربی است که با‌توجه‌به رفتار روزانه و فصلی و موقعیت قرارگیری دریای کاسپین و کوهستان نشان از تحت‌تاثیر قرارگرفتن منطقه از سامانة نسیم دریا- خشکی(کوهستان) دارد. رفتار ایستگاه کوهستانی جیرنده نمونه‌ای منحصر‌به‌فرد از تلفیق تاثیر عمیق اما غیرمحسوس شکل و روند کشیدگی کوهستان بر پدیده‌های جوی کوهستان است. قرارگیری در دامنة جنوبی البرز، شرایط مساعد جهت رخ‌داد باد دامنه‌ای در این منطقه فراهم کرده‌است با‌این‌حال، کشیدگی درة سیاه‌رود توتکابن که درة وسیع و منشعب شده از درة سفیدرود است شرایط را برای نفوذ باد برخواسته به شکل نسیم دریا-خشکی (باد منجیل) فراهم کرده‌است. همین مسئله سبب اضمحلال اثر باد‌های محلی شبانه‌روزی کوهستانی در جیرنده شده‌است.