تحلیل اثرات اجتماعی- اقتصادی سدسازی بر توسعه روستایی (مطالعه موردی: سد سلیمانشاه)

Abstract

چکیده پروژه‌های سدسازی عامل نقض حقوق اساسی مردمی است که تحت‌تأثیر این پروژه‌ها خانه‌ها، مزارع، باغات و تعلقات اجتماعی- فرهنگی خود را از دست داده‌اند. اثر سدها روی معیشت، سیستم اجتماعی و فرهنگ مردم به صراحت معلوم نشده و اغلب در تجزیه و تحلیل منافع سدها به این مقولات پرداخته نشده است. بنابراین با توجه به رشد و توسعه سدسازی در جهان به‌ویژه در ایران لزوم بررسی آثار اجتماعی- ‌اقتصادی سدها از اهمیت خاصی برخوردار است. سد سلیمانشاه در سال 1385 در شهرستان سنقر احداث شده است. هدف اصلی تحقیق تحلیل اثرات اجتماعی- اقتصادی سد سلیمانشاه بر توسعه روستایی منطقه تحت پوشش شبکه آبیاری و زهکشی سد می‌باشد. جامعه آماری تحقیق شامل روستاییان سرپرست خانوار روستاهای حوضه آبگیر سد (1273=N) می‌باشند که 291 نفر از آن‌ها براساس جدول مورگان با استفاده از روش نمونه‌گیری به‌صورت طبقه‌ای با انتساب متناسب انتخاب می‌شوند. به‌منظور تحلیل داده‌ها از تکنیک شاخص ترکیبی و مدل موریس، بهره گرفته می‌شود. نتایج تحقیق نشان داد که مهم­ترین اثرات مثبت سد سلیمانشاه بر منطقه‌ شامل افزایش درآمد در فعالیت‌های کشاورزی، توسعه زمین‌های زراعی آبی، ورود گردشگران، افزایش درآمد از طریق مشاغل غیرکشاورزی، توسعه راه‌ها و ارتباطات روستایی (سهولت رفت وآمد)، افزایش ارزش زمین‌های کشاورزی، سرسبزی و آبادانی روستاها بود. هم­چنین نتایج نشان داد که مهم­ترین اثرات منفی سد شامل از دست دادن تعلقات اجتماعی- فرهنگی (مساجد، به زیرآب رفتن قبور نیاکان، به‌هم خوردن محدوده‌ عرفی اراضی و ...)، تخریب بخشی از زمین‌های مرغوب کشاورزی، از دست دادن خانه، از دست دادن شغل اولیه (کشاورزی)، از دست دادن درختان و باغات میوه چند ساله بارده و تصرف زمین اهالی با قیمت کم می‌شود. بر اساس نتایج از میان 12 روستا تحت پوشش سدسلیمانشاه دو روستای سلیمانشاه و جوب‌کبودعلیا در حال توسعه و بقیه روستاها در سطح کم­تر توسعه یافته بودند و دو روستای قروه و غیاث‌آباد کم­ترین بهره را از مواهب احداث سد داشته‌اند