ارزیابی رشد اسپرال تبریز با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای و مدل‌سازی توسعة احتمالی

Abstract

شهرنشینی، یکی از پیامدهای اصلی انقلاب صنعتی است که روند توسعة آن را متحول کرده و باعث گسترش مهاجرت‌ها به شهرها شده است. یکی از نتایج اصلی گسترش شهرنشینی در دهه‌های گذشته، تغییرات کاربری زمین‌ها در شهرها و رشد اندازة آنهاست. در دهه‌های اخیر الگوی رشد اسپرال و پراکندة شهری، به یکی از مهم‌ترین چالش‌های برنامه‌ریزی فضایی تبدیل شده و حامل آسیب‌های اجتماعی و زیست‌محیطی است. در سال‌های اخیر برنامه‌ریزان، اقتصاددانان، اکولوژیست‌ها و مدیریت مرتبط با امور شهری از مدل‌های مختلف و متنوعی برای ارزیابی تغییرات کاربری و بررسی نتایج این تغییرات در آینده استفاده کرده‌اند و روزبه‌روز این مدل‌ها توسعه می‌یابند. هدف این پژوهش، ارزیابی رشد و توسعة گذشتة تبریز و پیش‌بینی این تغییرات در آینده است. روش پژوهش توصیفی - تحلیلی است که به‌صورت کاربردی منطقه‌ای خاص را با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای، داده‌ها و عوامل مؤثر بر توسعة گذشته و آتی شهر ارزیابی و مدل‌سازی کرده است. مدل LTM، ترکیبی از توانایی‌های شبکه‌های عصبی مصنوعی و سیستم اطلاعات جغرافیایی، در این پژوهش به کار رفته است. نخست داده‌ها به‌صورت رستری و پس از آن به‌صورت فرمت Acsi آماده و پس از ارزیابی تغییرات گذشته در شبکه‌های عصبی، نتایج به‌صورت نقشه‌های رستری تهیه شد. با انتخاب الگوی یادگیری و ساختار شبکه و نتایج روند توسعة شهری، توسعة احتمالی شهر تبریز برای سال 1405 مشخص شد. نتایج ارزیابی دورة 10ساله (1385 تا 1395) نشان‌دهندة توسعة رو به پیرامون و اسپرال شهری در تبریز است که طی آن بیشتر زمین‌های پیرامونی شهر به ساختار شهری تبدیل شده است. ادامة این روند برای توسعة شهر در سال‌های آتی، بیشتر زمین‌های کشاورزی و پیرامونی شهر را تغییر خواهد داد که نتایج توسعة احتمالی شهر در 1405 این موضوع را نشان می‌دهد و بیش از 3600 هکتار از زمین‌های پیرامونی به توسعة شهری اختصاص خواهد یافت. این امر باعث پیچیدگی مشکلات و چالش‌های شهری تبریز در آینده خواهد شد و ادامة این روند توسعة اسپرال شهری ضمن افزایش مشکلات زیست‌محیطی، هزینه‌های توسعه و مدیریت شهری را دوچندان خواهد کرد.