تطور روش‌شناختی در جریان موسوم به «فمینیسم اسلامی»

Abstract

جریان فکری موسوم به «فمینیسم اسلامی» که در میان علاقه‌مندان به مسائل زنان، یک جایگزین معرفتی برای بازاندیشی مسائل زنان در اسلام و جوامع اسلامی شناخته شده، در سه ـ چهار دهة اخیر کوشیده بر اساس روش‌شناسی تفسیری (به طور ویژه هرمنوتیک)، نقد تاریخی، چشم‌انداز زنانه در رویارویی با مسائل زنان در متون دینی و ... خوانشی جایگزین اسلام در مسائل زنان ارائه دهد. پژوهشگران اصلی این جریان که البته زمینه‌های پژوهشی، دیدگاه‌ها و وابستگی‌های فرهنگی گوناگونی دارند و به لحاظ تمرکز موضوعی نیز آثار متنوعی را در زمینة مسائل زنان در اسلام و جوامع اسلامی تولید کرده‌اند ـ ازآنجاکه می‌خواهند خوانش متفاوتی از رویارویی اسلام با مسائل زنان ارائه دهند ـ همه تحت عنوان «فمینیسم اسلامی» بازشناسی می‌شوند؛ هرچند همه با این نحوه از هویت‌بخشی هم‌داستان نیستند. کاوش مؤلفه‌های روش‌شناختی ادبیات پژوهشی این نویسندگان از رهگذر خوانش تحلیلی ـ تطبیقی آثارشان، ما را از سویی به تطورات صورت‌گرفته در رهیافت‌های روش‌شناسی این گروه و از سوی دیگر به ریشه‌ها و آبشخورهای معرفتی ـ فلسفی آنان (فرانظریة فمینیستی، خاورشناسی، پست‌مدرنیسم و پساساختارگرایی، اعتزال نو و تجددتطلبی یا همان فلسفة پیشروها) رهنمون می‌شود.