پراکنش سویه‌های غیرتوکسین‌زای قارچ Aspergillus flavus در مناطق پسته‌کاری ایران

Abstract

آلودگی پسته به زهرابه قارچی آفلاتوکسین از مهم‌ترین محدودیت‌ها در مصرف و تجارت پسته در ایران و جهان است. جدایه‌های غیرتوکسین‌زای قارچ<em>Aspergillus flavus </em> برای کاهش آفلاتوکسین پنبه دانه، بادام زمینی و ذرت در جهان استفاده می‌شوند و برنامه مطالعاتی وسیعی برای جایگزینی سویه‌های غیرتوکسین‌زای<em> A. flavus </em>در باغات پسته دنیا در حال انجام است. به منظور پایش و بررسی چگونگی پراکنش جدایه‌های غیرتوکسین‌زای <em>A. flavus</em> در باغات پسته، از خاک باغات و میوه پسته استان‌های کرمان، خراسان رضوی، قم، اصفهان، یزد، سمنان و مرکزی نمونه برداری شد. با استفاده از روش سری‌های رقت و محیط کشت AFPA، جدایه‌های مختلف متعلق به section<em> Flavi</em> <em>Aspergillus</em>جداسازی و خالص‌سازی شدند. جدایه‌ها بر اساس ویژ‌گی‌های مرفولوژیکی و آغازگرهای اختصاصی در حد گونه شناسایی گردیدند. برای بررسی توانایی تولید آفلاتوکسین ابتدا جدایه‌ها بر اساس تولید نور فلورسنت اطراف پرگنه در محیط‌های نارگیل آگار و YES اصلاح شده با متیل‌بتاسیکلودکسترین و تغییر رنگ میسلیوم در تماس با بخار آمونیاک روی محیط‌های کشت PDA، YES و نارگیل آگار غربال شدند و سپس توانایی تولید آفلاتوکسین با روش کروماتوگرافی لایه نازک اندازه‌گیری شد. از بین 681 جدایه section <em>Flavi</em> <em>Aspergillus </em>به دست آمده، 524 جدایه بر اساس ویژگی‌های مورفولوژیک گونه ‏<em>A. flavus</em> تشخیص داده شدند، از بین جدایه های مذکور53 جدایه میوه و 10 جدایه خاک قادر به تولید آفلاتوکسین نبودند،. درصد جدایه‌های غیر توکسین‌زای جمع‌آوری شده از مناطق مختلف کشور از 2/6 تا 25 درصد متغیر بود. نتایج همچنین حاکی از آن بود که به جز محیط کشت نارگیل آگار در ترکیب با بخار آمونیاک سایر روش‌‌‌های کشت، درصد جدایه‌های غیرتوکسین‌زا را بیشتر از تعداد واقعی آنها نشان می‌داد، از اینرو در آزمایشگاه‌های با امکانات محدود، استفاده از بخار آمونیاک می‌تواند به عنوان روشی کاربردی، ارزان و سریع با دقت قابل قبول جهت غربال جدایه های توکسین زا مورد استفاده قرارگیرد.