بررسی و نقد کتاب صوفیسم و تائوئیسم

Abstract

کتاب <em>Sufism and Taoism</em><em>،</em> نوشته توشیهیکو ایزوتسو از جمله کتاب‌های خوب و تأثیرگذار در زمینه مطالعات تطبیقی ادیان است. در این کتاب عرفان ابن‌عربی و تائویی، با یکدیگر مقایسه شده‌اند. آشنایی خوب نویسنده با این دو مکتب عرفانی و همچنین تفکیک معرفی دو سنت عرفانی از بخش مقایسه، از جمله امتیازاتی است که این کتاب را شایستة خواندن کرده است. لیکن این اثر ضعف‌هایی نیز دارد. با وجود اینکه نویسنده آشنایی خوبی با عرفان ابن‌عربی دارد، نتوانسته است عناصر کلیدی عرفان او را معرفی و نظام عرفانی او را به‌خوبی بازسازی کند. این امر باعث شده است مسائل عرفان نظری و عملی را به هم بیامیزد. همچنین نویسنده از تفسیرهای مختلف عرفان تائویی غفلت ورزیده است. از طرف دیگر، علی‌رغم اینکه هدف کتاب مقایسه است، اما بخش کوچکی از کتاب به مقایسة دو سنت، اختصاص یافته است. علاوه بر این، مقایسة او نیز دارای ایراداتی است؛ مانند اینکه از ماهیت نظری عرفان ابن‌عربی و ماهیت عملی عرفان تائویی غفلت کرده؛ در مقام مقایسه کمتر به اختلاف‌ها توجه کرده؛ در معادل‌سازی بین این دو سنت دچار اشتباهاتی شده؛ و کار او به تحمیل عرفان ابن‌عربی بر عرفان تائویی انجامیده است.