پژوهشی در موانع عملی وحدت

Abstract

در سده اخیر مصلحان و متفکران مسلمان سخن‌های بسیاری دربارة وحدت گفته‌اند؛ اما سوکمندانه آن چنان که باید موفق نبوده‌اند. یکی از علل این عدم موفقیت، وجود موانع فراوان بر سر راه وحدت اسلامی است. مواردی مانند بدفهمی نسبت به موضوع وحدت و نگرانی برخی از متولیان مذاهب نسبت به از دست رفتن هویت مذهبی و تنزل جایگاه آن ــ علی‌رغم آنکه این موضوع کاملاً توضیح داده شده است که تقریب در جهت نفی هویت مذاهب و یکی‌کردن آنها نیست ــ از جملة این موانع‌اند. از سوی دیگر دعوت به وحدت یک توصیه اخلاقی نیست بلکه یک راهکار اجتماعی است که تحقق آن نیازمند یک نظام هماهنگ تربیتی و نهادینه‌سازی فرهنگ رواداری و افزایش تحمل جامعه است. این حرکت فرهنگی، بر اقناعِ بخش فرهیخته و بحث‌های مستمر علمی و نظری مبتنی است و کار آموزشی دراز مدتی را می‌طلبد. بررسی موانع می‌تواند به این اهداف کمک و از آسیب‌های بیشتر پیشگیری ‌کند. مقاله حاضر کوشیده است با استناد به آیات و روایات، به بررسی موانع موجود بر سر راه وحدت و دلایل عدم موفقیت جدی ایدة مصلحان بپردازد؛ از این رو در آغاز، مبانی موانع وحدت را با تکیه بر معارف دینی نشان داده و آنگاه به خود موانع و راه‌های رفع آنها پرداخته است