بررسی و تحلیل نظامهای تاریخگذاری وقایع در تاریخنگاری عصر صفوی

Abstract

مورخین جهت مرتب­سازی وقایع از نظام­های گاهشماری رایج بهره می­گرفتند تا به وقایع خود بعد زمانی بخشیده و به اصطلاح انها را تاریخگذاری کنند. الگوهای تاریخگذاری وقایع و انگیزه­های پشت پرده انها مسئله تحقیق حاضر است. زمینۀ این تحقیق تاریخنگاری سلسله­ای عصر صفوی است، که در آن می­توان سامانه­های مرتب­سازی وقایع را به دو دسته اصلی موضوعی و سالنگاری تقسیم کرد. نگاه ما به دنبال تحولاتی است که در این دورۀ تاریخی در شیوه­های تاریخگذاری رخ داده است و تاریخ­های موضوعی از منظر موضوع این تحقیق تغییری رانشان نمی­دهند. پس تنها سالنگاری، که خود به سه شاخه فرعی (عصری، چرخه­ای، جلوسی) تقسیم می­شود محل توجه خواهد بود. در تحلیل روشهای سالنگاری خواهیم دید که می­توان رابطۀ معناداری میان روشهای تاریخگذاری سالنامه­ای و مقام و موقعیت شاه در منظومۀ فکری جامعۀ صفوی یافت، یا مورد تایید قرار داد. همانطور که احتمالاً حجم تاریخ­های تولید شده در این عصر نیز تا حدی تابع همین عامل است: یعنی با مطلق شدن قدرت شاه، از تعداد و شاید نیاز به تاریخنگاری کاسته می­شود و در عوض بر آثاری داستانی که به ستایش شاه می­پردازند افزوده می­شود. به این منظور ابتدا اصولی که مورخین صفوی برای مرتب­سازی وقایع برگزیده­اند بررسی می­شود. سپس به معرفی روشهای اصلی تاریخگذاری سالنگارانه در این دوره و توزیع تاریخی آنها پرداخته می­شود.