تحولات تاریخی و جایگاه استراتژیکی، نظامی و اقتصادی هیرکانیا در عصر هخامنشی

Abstract

سرزمین هیرکانی در گوشه‌ی جنوب‌شرقی دریای کاسپین، ازجمله ایالت‌های مهم در دوران باستان بوده است که از همان ابتدا دستیابی به آن برای قدرت‌های بزرگ ایرانی حیاتی بود و برای تثبیت قدرت و حفظ قلمرو از تهاجمات بیگانه ضروری قلمداد می‌شد. اهمیت استراتژیک ورکانا (هیرکانیا) و به‌ویژه استقلال نظامی و اهمیت سازمان ارتش این سرزمین برای هخامنشیان به‌گونه‌ای بود که آن را می‌توانیم دروازه‌ی دفاعی مقابل یورش اقوام مختلف و پایگاه و پادگان نظامی بدانیم که حتی هخامنشیان از آن برای سازماندهی و مقابله با دشمنان غربی و رتق‌وفتق امور مرزهای غربی بهره می‌بردند. در وهله‌های مختلف زمانی، گاه این ایالت با ایالت پرثوه ادغام می‌شد و تحت یک ساتراپی قرار می‌گرفت و گاه به‌طور مجزا ساتراپی مستقلی را تشکیل می‌داد. هنگامه‌ی این ادغام و یا گسست از مسائل مهمی است که اختلاف نظرهایی را بین پژوهشگران ایجاد کرده است و می‌تواند حاکی از تحولات تاریخی سرزمین مذکور در دوران هخامنشی باشد. با توجه به اینکه از طریق بررسی نقش منطقه‌ای، کارکرد نظامی و عملکرد اقتصادی ساتراپ‌های مختلف می‌توانیم با نگرش همه‌جانبه‌ اوضاع سیاسی، نظامی و اقتصادی دولت‌های باستانی را دریابیم، در این پژوهش به‌یاری اسناد و مدارک تاریخی و یافته‌های باستان‌شناسی کوشیدیم زمان ادغام دو ایالت ورکانا و پرثوه و استقلال آن‌ها در دوره‌های مختلف عصر هخامنشی را مورد بررسی قرار دهیم و اهمیت ورکانا ازجنبه‌ی نظامی، استراتژیک و اقتصادی برای دولت هخامنشی و نقش این ایالت در پیشبرد اهداف هخامنشیان را در عرصه‌ی نظامی و سیاسی بررسی و معلوم کنیم.