ایران و ایرانی در سفرنامه‌‌ی ابن‌بطوطه و اولیای چلبی

Abstract

بازنمایی هویت ایرانی به‌منظور ریشه‌یابی هویت امروزی ضروری است. هویت پدیده‌ای موقعیت‌مند است که در طول زمان ساخته شده، با عناصر خاص خود پایا یا دگرگون می‌شود. بازنمایی هویت را از متون گوناگون ادبی، فلسفی، تاریخی، سفرنامه‌نویسی و غیره می‌توان به‌دست آورد. در این مقاله برآنیم تا تأثیر زمان و مکان راوی و گرایش‌های سیاسی، سرزمینی، ف رهنگی و اعتقادی سفرنامه‌نویس را در ارتباط با مفهوم ایران و ایرانی تبیین کنیم. به این منظور، دو سفرنامه‌ی مهم جهان اسلام، یعنی رحله‌ی ابن‌بطوطه و سیاحت‌نامه‌ی اولیای چلبی را برگزیدیم. روحیه‌ی ماجراجویی ابن‌بطوطه سبب شد تا زاویه‌ی دید او از شریعت‌مداری به تصوف‌محوری تغییر یابد و زاویه‌ی دید سیال پیدا کند، به‌گونه‌ای که ایران و ایرانی را نتواند خوب درک کند؛ اما چلبی با مأموریت جهان‌گردانه‌ی خود، نگرش متصلبانه و متعصبانه درقبال غیرخودی‌ها اتخاذ کرد و شناخت خوبی از هویت خود و دیگری به‌دست داد.