بررسی اهداف تاریخ‌نگاری و نحوه مشروعیت بخشی مورخان در دیباچه های تواریخ سلسله ای و مذهبی از دوره شاه عباس اول تا پایان حکومت صفویان

Abstract

چکیده:

یکی از اجزای مهم نسخ خطی تاریخی، دیباچه­های آن­ها است که می­توان با بررسی آن­، به اطلاعات ارزشمندی درباره­ی مورخ، نوع نگاه او به حوادث تاریخی، و چگونگی نگرش اهل فن به تاریخ و فلسفه و چیستی آن دست یافت. از آن جا که از دوران شاه­عباس اول تا پایان دوره­ی صفویه، متون تاریخی قابل­توجهی باقی مانده است، با بررسی دیباچه­های نسخ خطی این دوره-که با تحولات چشمگیری از لحاظ تاریخی، فرهنگی و سیاسی همراه بوده- می­توان به درک عمیق­تری از نگاه مورخین به تاریخ و هدف تاریخ­نگاری در یک دوره تاریخ­ساز نائل شد. هدف پژوهش حاضر، استخراج و مقایسه اطلاعاتی از دیباچه این نسخ، در خصوص نوع نگاه مورخین تواریخ سلسله­ای و مذهبی به تاریخ و فلسفه آن، و چگونگی مشروعیت­بخشی آنان به پادشاهان و زمامداران زمانه است. از این طریق، می­توان چشم­اندازی از اوضاع و شرایط فرهنگی حاکم بر فن تاریخ­نگاری ارائه نمود؛ و پاسخی برای این سؤال یافت که فرمانروایان زمانه و مؤلفین کتب تاریخی، هر یک چه هدفی از سفارش و نگارش یک اثر تاریخی داشته­اند؟ و این اهداف در کتب تاریخی سلسله­ای و مذهبی چه اشتراکات و تفاوت­هایی دارد و چرا؟

واژگان کلیدی: دیباچه، نسخه­های خطی تاریخی، تواریخ سلسله­ای، تواریخ عمومی، دوره صفویه