تقابل و تعامل زرتشتیان و مسلمانان در سده‌های نخستین اسلامی؛ ارزیابی انتقادی کتاب ستیز و سازش اثر جمشید گرشاسب چوکسی

Abstract

جمشید گرشاسب چوکسی در کتاب <em>ستیز و سازش؛ زرتشتیان مغلوب و مسلمانان غالب در جامعه ایران نخستین سده­های اسلامی،</em> به بررسی مناسبات زرتشتیان و مسلمانان در ایران طی نخستین سده­های دوره اسلامی پرداخته است. در مقاله حاضر تلاش شده تا با نگاهی انتقادی به این اثر، جایگاه این کتاب در مطالعات اسلام و ایران روشن شود. به نظر می­رسد که با توجه به اینکه چوکسی در وهله نخست دین­پژوه است نه مورخ، کتابش به لحاظ بینش و روش تاریخی ضعف­های جدی دارد. اگرچه استفاده او از منابع اوستایی و بررسی نقش ادبیات آخرالزمانی و بررسی اجمالی تأثیرپذیری متقابل متون زرتشتی و اسلامی در تدوین سیره پیامبر(ص) و زرتشت از وجوه برتری این کتاب به شمار می­رود؛ اما ضعف­هایی متوجه آن است که ارزیابی آن­ها در پژوهش حاضر مورد توجه قرار گرفته است. همدلی چوکسی با هم­کیشان خود، تسلط نداشتن به زبان عربی، ضعف روش­شناسی و منبع­شناسی تاریخی و نیز دیدگاه­ها و تحلیل­های تاریخی بعضا نادرست وی از مهم­ترین ایرادهای کتاب <em>ستیز و سازش</em> است.<br />