مدل‌سازی رابطه هیدروژئولوژیکی آبخوان دشت صحنه-بیستون با رودخانه گاماسیاب و مدیریت آبخوان

Abstract

افزایش بی‌رویه جمعیت در سه دهه اخیر، محدودیت منابع آب‌های سطحی، فعالیت‌های کشاورزی، صنعتی، شهری و بهره‌برداری بیش‌ازاندازه از آبخوان‌ها باعث وارد آمدن خسارات جبران‌ناپذیری ازنظر کمّی و کیفی به منابع آبی کشور ایران شده است. برای جلوگیری از ادامه افت کمّی و کیفی، مدیریت بهره‌برداری و حفاظت از آب‌های زیرزمینی باید به‌عنوان یک اصل و پایه در برنامه‌ریزی‌های کشور قرار گیرد. مدیریت منابع آب زیرزمینی مستلزم شناخت کافی از سیستم آبخوان و نیز به‌کارگیری ابزاری است که بتواند عکس‌العمل تنش‌های مختلف کمّی و کیفی وارده به آبخوان را در شرایط فعلی و آینده شبیه‌سازی کند. در این ارتباط با استفاده از مدل‌ می‌توان شرایط واقعی در طبیعت را با دقت مناسبی شبیه‌سازی و به نتایج قابل قبولی دست‌یافت. محدوده مطالعاتی حوزه گاماسیاب در دشت صحنه-بیستون در شرق استان کرمانشاه واقع ‌شده است. در این ناحیه تنها یک مورد تحقیق در بخش کوچکی از آبخوان انجام شده و شرایط حاکم بر سایر نواحی دشت مورد بررسی قرار نگرفته است. لذا در تحقیق حاضر وضعیت آبخوان و ارتباط آب‌های سطحی و زیرزمینی در تمامی پهنه آبخوان دشت صحنه-بیستون با استفاده از کد MODFLOW 2000 توسط نرم‌افزار GMS v10 شبیه‌سازی شد. نتایج به دست آمده از مدل نشان می‌دهد که بودجه آبی دشت صحنه-بیستون در سال آبی 88-87 منفی و برابر 81/22 میلیون مترمکعب در سال است. عمده‌ترین عامل تغذیه کننده آبخوان نیز تغذیه از رودخانه به میزان 88/24 میلیون مترمکعب در سال است و مهم‌ترین عامل تخلیه کننده آبخوان، پمپاژ از چاه های بهره برداری به میزان 04/36 میلیون مترمکعب در سال است. به نتایج مدل نشان می‌دهد که رودخانه گاماسیاب آبخوان را در دو ناحیه تغذیه می‌کند و در سایر نواحی آبخوان را تخلیه می‌کند. در مجموع 35/15 میلیون مترمکعب در سال توسط رودخانه آب از آبخوان تخلیه می شود.