خشونت سیاسی جمعی و دولتی و پیامدهای آن در رمان «ستارة آگوست» صنع الله ابراهیم

Abstract

از جمله خوانش‌های ممکن داستان، خوانش سیاسی آن است. مقوله‌های مهم اندیشة سیاسی معاصر، به‌ویژه خشونت سیاسی «جمعی» و «حکومتی» بستر مهمی برای درک رفتار سیاسی اجتماع فراهم می‌کند. «تد رابرت گر»، نظریه‌پرداز سیاسی معاصر، محرومیت نسبی افراد را عامل خشونت سیاسی جمعی می‌داند که موجب رفتار پرخاشگرانة آنان می‌شود و «تاسیت» دیگر نظریه‌پرداز سیاسی، خشونت حکومتی را عامل انزواگرایی شهروندان می‌داند که به نوبة خود خشونت سیاسی را افزایش می‌دهد. با این رویکرد، داستان «ستارة آگوست» (نجمة أغسطس) از نویسندة مصری، صنع الله ابراهیم بررسی می‌شود. این داستان بازتابی از خشونت سیاسی و حکومتی جامعه مصری دهة شصت در قرن بیستم است؛ ازاین‌رو باید دانست که علل خشونت جمعی در این داستان چیست؟ نمادهای آن کدام است؟ و کدام عامل موجب شکل‌گیری آن شده‌است؟ بررسی تحلیلی ـ توصیفی داستان، با تکیه بر آرای «تد رابرت گر» نشان می‌دهد که محرومیت‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی از انگیزه‌های شخصیت‌های داستان برای مشارکت در ترور عبدالناصر است و با بهره‌گرفتن از دیدگاه تاسیت، روشن می‌شود که انفعال، انزوا، بی‌اعتمادی، ریاکاری و انحراف زبان، نتایج منفی خشونت حکومتی در این داستان به شمار می‌آیند. بررسی منبع محرومیت، این حقیقت را آشکار می‌کند که‌استبداد فردی جمال عبدالناصر، عامل اصلی خشونت حکومتی در داستان ستارة آگوست است.