بازتاب فرهنگ عامه در غزلیات شمس

Abstract

فرهنگ عامه شاخه­ای از فرهنگ هر ملت و از اجزاء سازندة آن است. تمام فرهنگ‌ها و جوامع شناخته­شده در جهان دارای فرهنگ عامه­اند. ابعاد وسیع و گستردة آن شامل آداب و رسوم، جشن­ها و آیین­ها، سنت­ها، باورها، اعتقادات و... در آثار بسیاری از شاعران و نویسندگان انعکاس داشته است. غزلیات شمس یا دیوان کبیر به عنوان یکی از غنی­ترین گنجینه­های فرهنگی زبان فارسی، به لحاظ وجود اجزای گوناگون فرهنگ عامه در آن از اهمیت ویژه­ای برخوردار است.این اثر ریشه­های عمیقی در فرهنگ مردم داشته و در آن عناصر مادی و معنوی فرهنگ عامه در خدمت اندیشه‌های عارفانه مولانا درآمده است. این مقاله به روش توصیفی ـ تحلیلی عناصر مادی و معنوی فرهنگ عامه را در غزلیات شمس مورد بررسی قرار می­دهد. از آن جا که بررسی تمام مؤلفه­ها و شاخص­های فرهنگ عامه در این مقاله امکان‌پذیر نیست لذا از میان عناصر معنوی به آداب و رسوم، باورها و زبان عامه و از عناصر مادی به مشاغل و پیشه­ها، خوراک و پوشاک می­پردازد. مولانا از این عناصر برای بیان پیوند شعر با زندگی مردم و مضمون­سازی استفاده کرده است که آشنایی با آنها می­تواند بسیاری از رموز اشعار او بگشاید و درک درستی از آنها به ما بدهد.